Châu Âu nỗ lực định hình cải cách vì tương lai

Hội nghị Tương lai châu Âu vừa bế mạc mới đây tại Strasbourg (Pháp) đã đưa ra những đề xuất về cải cách Liên minh châu Âu (EU).

Hội nghị đã đưa ra 49 kiến nghị trong 9 nhóm chủ đề và 325 giải pháp để thực hiện các kiến nghị đó. Đây là thành quả 1 năm thảo luận của 449 công dân đến từ tất cả các quốc gia thành viên EU.

Trong một năm qua, thông qua một loạt các sự kiện và cuộc tranh luận trên khắp EU, các hội đồng công dân EU và các quốc gia, các cuộc họp toàn thể và thảo luận trên nền tảng kỹ thuật số đa ngôn ngữ, hội nghị đã thực sự trở thành một diễn đàn mở cho các cuộc tranh luận về châu Âu. Nó đã giúp tạo ra một cuộc thảo luận minh bạch, toàn diện và có cấu trúc với các công dân châu Âu về chủ đề mà họ quan tâm và có ảnh hưởng đến tương lai của họ.

Có thể nói, hội nghị này là một quá trình sáng tạo và độc đáo, một cuộc diễn tập có sự tham gia của người dân châu Âu và cho phép họ thể hiện bản thân về những gì họ mong đợi từ EU. Công dân châu Âu không phân biệt quốc tịch, giới tính, lứa tuổi, hoàn cảnh kinh tế - xã hội, trình độ học vấn, đã tham gia hội nghị với những thanh niên đóng vai trò trung tâm.

Các công dân châu Âu đã đưa ra các đề xuất về 9 chủ đề: biến đổi khí hậu và môi trường; sức khỏe; tạo sức mạnh kinh tế, công bằng xã hội và việc làm; EU trên thế giới; giá trị và quyền, pháp quyền, an ninh; chuyển đổi kỹ thuật số; nền dân chủ châu Âu; di cư; giáo dục, văn hóa, thanh niên và thể thao.

Các lãnh đạo EU chào đón một thành viên "nhí" tại Hội nghị tương lai châu Âu - sự kiện đặt người dân, đặc biệt là những người trẻ vào trọng tâm trong tầm nhìn về tương lai của liên minh. Ảnh: EP

Về tổng thể, có một số chủ đề nổi bật được nhắc đến nhiều. Đầu tiên là vấn đề sinh thái. Các công dân châu Âu muốn châu Âu duy trì và thúc đẩy các mục tiêu tham vọng hơn nữa trong vấn đề bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu, chuyển đổi năng lượng với mục tiêu biến châu Âu thành châu lục đầu tiên trên thế giới đạt mức trung hòa carbon vào giữa thế kỷ 21.

Chủ đề lớn thứ hai là về quốc phòng. Các công dân châu Âu cho rằng châu Âu phải gia tăng chi tiêu quốc phòng, đạt được sự tự chủ chiến lược để trở thành một cường quốc địa chính trị trên thế giới.

Chủ đề lớn thứ ba được nhiều công dân kiến nghị là về mặt cải cách dân chủ, tức làm sao để các công dân được tham gia nhiều hơn vào quá trình ra quyết định của khối. Một số đề xuất đáng chú ý là việc tiến hành trưng cầu ý dân tại các nước EU đối với tất cả các chủ đề quan trọng của châu Âu, tức là gia tăng hình thức dân chủ trực tiếp. Đi xa hơn, cũng đã có những đề xuất về việc cải cách các hiệp ước châu Âu, xóa bỏ cơ chế đồng thuận.

Nhìn chung, tinh thần chung của những đề xuất mà các công dân đại diện của châu Âu đưa ra là một sự đổi mới triệt để cách thức tổ chức, hoạt động của Liên minh, với việc đề ra các ưu tiên chiến lược hoàn toàn mới.

Giới lãnh đạo EU gọi những đề xuất này là một bước ngoặt mang đến “làn gió mới” cho lục địa già. Tuy nhiên, Hội nghị về tương lai châu Âu chỉ là một hình thức dân chủ của các nước châu Âu, một cách để các lãnh đạo châu Âu thể hiện rằng họ muốn công dân tham gia nhiều hơn vào tiến trình xây dựng châu Âu, rằng họ tôn trọng và muốn lắng nghe ý kiến của các công dân. Nhưng, tất cả các kiến nghị, đề xuất, giải pháp mà hội nghị này đưa ra hoàn toàn không có bất cứ một ràng buộc pháp lý nào. Không có bất cứ điều khoản nào bắt buộc các lãnh đạo châu Âu phải tiếp thu và hiện thực hóa toàn bộ các kiến nghị do các công dân châu Âu đưa ra. Do đó, đây thực chất vẫn chỉ là một hình thức tham vấn công dân. Vì thế, việc các lãnh đạo châu Âu ca ngợi, tán dương nhiều về kết quả của hội nghị không quan trọng bằng câu hỏi “liệu các lãnh đạo châu Âu sau đó có thực sự lắng nghe đề xuất từ các công dân châu Âu hay không”?

Một số cải cách bao gồm cả sửa đổi các hiệp ước vấp phải những ý kiến gây tranh cãi. Chẳng hạn như các kiến nghị kêu gọi EU loại bỏ nguyên tắc đồng thuận tuyệt đối trong các quyết định của khối, đã vấp phải sự phản đối của 1/3 các thành viên EU.

Theo Chủ tịch Nghị viện châu Âu (EP) Roberta Metsola: “Tinh thần chung của những đề xuất mà các công dân đưa ra là một sự đổi mới triệt để cách thức tổ chức, hoạt động của liên minh, gắn liền với thực tế rằng nếu chúng ta không hành động để tiến về phía trước, EU có thể phải đối mặt với nguy cơ tụt hậu trong bối cảnh thế giới ngày càng biến động khó lường”. Đồng quan điểm với bà Metsola, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron với tư cách là Chủ tịch luân phiên EU và Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen khẳng định, ba cơ quan thuộc EU là EP, Hội đồng châu Âu và EC sẽ phải xem xét cách thức thực hiện hiệu quả nhất những đề xuất nêu trên và một sự kiện sẽ được tổ chức vào mùa thu tới để thông báo cho công dân của khối các hướng thực hiện mà EU áp dụng nhằm tuân thủ cam kết cải cách.

Hồng Hà (tổng hợp)