Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV

Bảo vệ dữ liệu cá nhân trong không gian số

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, chiều ngày 1/12, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số.

Đóng góp ý kiến tại phiên thảo luận, các đại biểu đều thống nhất quan điểm, cần tiếp tục rà soát và bổ sung quy định một cách chặt chẽ, cụ thể về các quyền được tôn trọng và bảo vệ thông tin của người dân khi tương tác trong không gian số.

Cùng với đó, việc thiết lập các quy định phòng ngừa cũng là điều hết sức cần thiết nhằm ngăn chặn nguy cơ bóp méo cạnh tranh, thao túng hành vi tiêu dùng, lạm dụng dữ liệu cá nhân và đặc biệt là lan truyền nội dung sai lệch có chủ đích.

Liên quan đến quyền công dân số và trách nhiệm bảo vệ dữ liệu cá nhân, đại biểu nhận định dự án Luật hiện chưa quy định rõ một số nội dung quan trọng. Cụ thể, các quyền cá nhân, tổ chức khi tham gia vào không gian số còn thiếu sót, bao gồm: quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân, quyền được quên (Right to be forgotten), quyền chuyển dữ liệu giữa các nền tảng, trách nhiệm bồi thường khi hệ thống số tự động đưa ra quyết định sai, và các quy định bảo vệ trẻ em trên môi trường số, bao gồm cả phân loại nội dung theo độ tuổi.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành nội dung thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Theo đại biểu, trong xu hướng quản trị dựa trên dữ liệu, các hệ thống tự động sẽ ngày càng tham gia sâu vào quyết định hành chính. Tuy nhiên, các phương pháp quản trị, thu thập, khai thác, sử dụng dữ liệu hiện nay đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ vi phạm quyền riêng tư, sai lệch và lộ lọt dữ liệu. Chính vì vậy, dự án cần rà soát và bổ sung các quy định chặt chẽ, cụ thể về quyền được tôn trọng, bảo vệ thông tin của người dân.

Đồng thời, cần có thêm quy định về cơ chế khiếu nại, bồi thường, trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước khi quyền bảo vệ thông tin cá nhân của công dân bị xâm phạm, cũng như quy định cụ thể hơn về nội dung bảo vệ nhóm đối tượng yếu thế, đặc biệt là trẻ em trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ.

Đại biểu đánh giá, theo dự thảo luật công dân số và quyền dữ liệu chưa thực sự trở thành một cơ chế bảo vệ hữu hiệu. Mặc dù mọi dịch vụ công số đều đi xuyên qua dữ liệu cá nhân, dự thảo Luật mới chỉ dừng lại ở nguyên tắc mà chưa có quy định rõ về quyền tự quyết dữ liệu, minh bạch xử lý dữ liệu, cơ chế khiếu nại, bồi thường hay tiêu chuẩn quyền riêng tư từ thiết kế. Đại biểu nhấn mạnh, nếu Luật không tạo được hành lang bảo vệ đủ mạnh, người dân sẽ bước vào quá trình chuyển đổi số trong tâm thế đáng lo ngại.

Do đó, đại biểu đề xuất dữ liệu phi cá nhân phải được chia sẻ ở dạng tổng hợp, ẩn danh, nhằm chống độc quyền dữ liệu. Quyền và nghĩa vụ công dân số tại Chương 5 cần quy định bộ công cụ tối thiểu của công dân số bao gồm căn cước điện tử, chữ ký số, tài khoản thanh toán số, tài khoản dịch vụ công duy nhất. Quan trọng hơn, việc bảo vệ dữ liệu cá nhân cần theo chuẩn quốc tế, đi kèm với việc Chính phủ phổ cập kỹ năng số và thiết kế dịch vụ công dễ tiếp cận cho mọi nhóm dân cư.

Toàn cảnh Quốc hội thảo luận về dự án Luật Chuyển đổi số. Ảnh: quochoi.vn

Về góc độ bảo vệ dữ liệu cá nhân của người tiêu dùng, đại biểu nêu quan điểm, dù dự thảo Luật đã quy định nghĩa vụ xác định thông tin của người dùng kinh doanh, nhưng lại chưa có nguyên tắc xử lý dữ liệu người tiêu dùng khi áp dụng thuật toán, gợi ý xếp hạng và quảng cáo được cá nhân hóa.

Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung quy định về đánh giá rủi ro thuật toán và nghĩa vụ công bố tiêu chí vận hành thuật toán ở mức cần thiết để bảo vệ người tiêu dùng. Biện pháp này sẽ giúp phòng ngừa nguy cơ bóp méo cạnh tranh, thao túng hành vi tiêu dùng, lạm dụng dữ liệu cá nhân và lan truyền nội dung sai lệch có chủ đích.

Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị bổ sung vào khoản 5 Điều 46 các nội dung quan trọng: Xác định dữ liệu công là tài sản quốc gia và thúc đẩy việc mở, chia sẻ dữ liệu không thuộc danh mục bí mật Nhà nước hoặc dữ liệu pháp luật quy định phải bảo mật. Kèm theo đó, cần ban hành cơ chế, lộ trình và các tiêu chuẩn kỹ thuật để các cơ quan Nhà nước thực hiện việc công bố dữ liệu mở một cách hệ thống và dễ dàng tái sử dụng.

Đại biểu nhấn mạnh, dữ liệu do cơ quan Nhà nước nắm giữ là nguồn dữ liệu lớn nhất và có giá trị cao nhất cho sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Việc Nhà nước chủ động mở dữ liệu chất lượng cao sẽ tạo ra hạt giống kích thích đổi mới sáng tạo và thiết lập thị trường dịch vụ dựa trên dữ liệu.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng giải trình các vấn đề đại biểu quan tâm. Ảnh: quochoi.vn

Giải trình những ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định Luật Chuyển đổi số được thiết kế theo hướng là luật khung, quy định các nguyên tắc chung về chuyển đổi số, các nguyên tắc thiết kế và kiến trúc số, yêu cầu tối thiểu đối với các hệ thống số, trách nhiệm của các chủ thể tham gia, cơ chế điều phối và các biện pháp thúc đẩy. Mục tiêu đặt ra là đảm bảo mọi hoạt động chuyển đổi số trên phạm vi toàn quốc diễn ra thống nhất, an toàn và hiệu quả, tạo khung pháp lý thống nhất cho chuyển đổi số quốc gia.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng cho biết, Luật Chuyển đổi số lần đầu tiên định nghĩa một cách chính thức ở tầm luật các khái niệm quan trọng nhất như chuyển đổi hạ tầng số, dữ liệu số, nền tảng, môi trường số, Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số.

Luật cũng chính thức hóa việc ban hành chương trình chuyển đổi số quốc gia, khung kiến trúc tổng thể quốc gia số, khung quản trị dữ liệu, khung năng lực số và bộ chỉ số đo lường chuyển đổi số quốc gia. Trên cơ sở những đóng góp, đề xuất này, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ nghiên cứu tiếp thu tối đa ý kiến của các ĐBQH để hoàn thiện dự án Luật Chuyển đổi số.

Lan Anh (tổng hợp)