Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội khóa XV

“Cởi trói” tâm lý sợ sai khi thực thi nhiệm vụ công

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ Chín, sáng 23/6 Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật.

Đóng góp ý kiến tại phiên thảo luận, các đại biểu thể hiện sự nhất trí rất cao việc Chính phủ trình Quốc hội ban hành nghị quyết. Trong đó, có cơ chế cho phép Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội được ban hành văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh các nội dung trong các luật, nghị quyết của Quốc hội trong thời gian những luật, nghị quyết này chưa được sửa.

Theo đại biểu, chỉ còn 6 tháng là hết năm 2025, trong khi khối lượng các văn bản luật, nghị quyết phải rà soát, xử lý rất lớn. Do đó, nếu như không cho phép một cơ chế đặc biệt để tháo gỡ những điểm nghẽn của pháp luật, mà vẫn phải áp dụng theo quy trình thông thường sẽ không thể hoàn thành được tiến độ mà Bộ Chính trị đề ra trong năm 2025.

Quang cảnh phiên làm việc. Ảnh: quochoi.vn

Đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc xử lý những khó khăn, vướng mắc nhưng vẫn phải bảo đảm tính hợp hiến và tính thống nhất của hệ thống pháp luật; tránh việc sau khi tháo gỡ được những vướng mắc ở văn bản pháp luật này thì lại làm nảy sinh những cái mâu thuẫn, vướng mắc mới ở các văn bản pháp luật khác và dẫn tới không thể thực hiện được các văn bản pháp luật này.

Liên quan đến việc bổ sung cơ chế xử lý trách nhiệm khi cơ quan không rà soát, đề xuất kịp thời, đại biểu cho biết, dự thảo nghị quyết đã giao trách nhiệm rõ ràng cho các bộ, ngành, địa phương trong việc rà soát, đề xuất phương án xử lý các khó khăn vướng mắc do quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, dự thảo chưa có quy định cụ thể về trách nhiệm pháp lý hoặc hành chính nếu các cơ quan này không thực hiện, thực hiện chậm trễ hoặc chỉ thực hiện mang tính hình thức. Điều này dễ dẫn đến tình trạng "trên nóng, dưới lạnh", ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai nghị quyết.

Do đó, đại biểu đề nghị cần bổ sung quy định về chế tài, đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của người đứng đầu bộ, ngành, địa phương gắn với việc thực hiện nghĩa vụ rà soát, kiến nghị sửa đổi, bổ sung văn bản pháp luật. Kết quả thực hiện có thể được đưa vào tiêu chí xếp loại công chức, công vụ thi đua khen thưởng.

Đại biểu tham dự phiên làm việc. Ảnh: quochoi.vn

Ngoài ra, cần làm rõ việc xử lý vướng mắc phát sinh từ thực tiễn áp dụng, không chỉ từ quy định của pháp luật. Dự thảo tập trung vào xử lý vướng mắc do nội dung văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, trong thực tiễn không ít khó khăn đã phát sinh từ cách hiểu khác nhau giữa các địa phương hoặc cơ quan có thẩm quyền, dẫn đến áp dụng không thống nhất, gây khó khăn cho doanh nghiệp và người dân. 

Vì vậy, đại biểu đề nghị nên bổ sung quy định khẳng định rằng, bên cạnh việc xử lý mâu thuẫn trong quy định, các vướng mắc trong thi hành, giải thích và áp dụng pháp luật cũng cần được tiếp nhận, đánh giá và hướng dẫn xử lý. Đồng thời, giao Bộ Tư pháp phối hợp với các cơ quan chuyên ngành tổng hợp các trường hợp này để ban hành hướng dẫn áp dụng thống nhất, bảo đảm tính đồng bộ và công bằng trong thực thi pháp luật.

Về tổ chức thực hiện nghị quyết, đại biểu cho rằng một điểm tích cực khác là quy định xem xét miễn trách nhiệm cho cán bộ nếu tuân thủ quy trình và không có động cơ vụ lợi. Qua đó, góp phần “cởi trói” tâm lý sợ sai khi thực thi nhiệm vụ công.

Tuy nhiên, cơ chế miễn trách nhiệm tuy có tính nhân văn nhưng lại chưa có tiêu chí kiểm chứng cụ thể. Điều này có thể dẫn đến bị lợi dụng để bao che sai sót hoặc tránh né trách nhiệm. Vai trò của HĐND cấp tỉnh còn khá mờ nhạt, chủ yếu ở vai trò giám sát, chưa có quyền đề xuất trực tiếp các biện pháp xử lý văn bản vướng mắc từ địa phương. Ngoài ra, trong dự thảo lại thiếu các quy định về kiểm tra, đánh giá định kỳ kết quả thực hiện nghị quyết.

Từ đó, đại biểu đề nghị cần làm rõ điều kiện để được miễn trách nhiệm. Cụ thể là phải có kết luận của cơ quan thanh tra, kiểm tra hoặc kiểm toán xác định cán bộ không sai phạm.

Đồng thời, cần mở rộng vai trò cho HĐND cấp tỉnh, cho phép kiến nghị xử lý hoặc bãi bỏ các văn bản pháp luật không còn phù hợp tại địa phương. Bộ Tư pháp và Văn phòng Chính phủ cần tổ chức kiểm tra định kỳ 6 tháng một lần về việc thực hiện nghị quyết, báo cáo kết quả trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội…

Cũng trong phiên làm việc sáng nay, sau khi thảo luận tại hội trường, Quốc hội tiến hành thảo luận tại tổ cho ý kiến về dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự; dự án Luật Tương trợ tư pháp về hình sự.

Lan Anh (tổng hợp)