Lời cảnh tỉnh từ thiên tai

Khi thiên tai ngày càng khốc liệt, bảo vệ môi trường không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu sống còn để phát triển bền vững.

Dễ thấy mức độ và tần suất của các hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng. Mưa lũ, bão lớn, sạt lở đất, hạn hán diễn ra dồn dập, khó lường, gây thiệt hại nghiêm trọng về người, tài sản và kết cấu hạ tầng. Những con số thiệt hại lên tới hàng nghìn, hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm không chỉ là gánh nặng kinh tế, mà còn là thước đo mức độ dễ tổn thương của xã hội trước biến đổi môi trường.

Theo báo cáo của UBND tỉnh Đắk Lắk, đợt mưa lũ lịch sử vào tháng 11 vừa qua tác động đến nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh, với tổng thiệt hại ước tính khoảng 7.120 tỷ đồng, chưa kể giá trị tài sản trong các hộ gia đình. Trước đó, từ ngày 5 - 7/11, bão số 13 và mưa lũ sau bão cũng đã gây thiệt hại khoảng 2.578 tỷ đồng.

Mưa lũ gây sạt lở đường, ảnh hưởng đến quá trình lưu thông trên Quốc lộ 25 đoạn qua xã Phú Hòa 1.

Đặt trong bức tranh chung của cả nước, thiệt hại do thiên tai gây ra cũng vô cùng nghiêm trọng. Từ đầu năm đến nay, thiên tai, lũ lụt trên phạm vi toàn quốc đã gây thiệt hại về tài sản khoảng 100.000 tỷ đồng, tương đương 0,7 - 0,8% GDP năm 2025. Còn trong giai đoạn 2006 - 2025, trung bình mỗi năm thiên tai gây thiệt hại kinh tế tương đương 1 - 1,5% GDP. Đây là con số đáng báo động, cho thấy thiên tai đã và đang trở thành một trong những thách thức lớn đối với mục tiêu tăng trưởng nhanh và bền vững.

Điều đáng chú ý, tính chất dữ dội của thiên tai hiện nay còn là hệ quả từ những hoạt động của con người. Quá trình phát triển thiếu kiểm soát, khai thác tài nguyên vượt ngưỡng, suy giảm rừng tự nhiên, ô nhiễm nguồn nước, bê tông hóa không gian sinh thái đã làm mất dần các cơ chế tự điều tiết vốn có của môi trường. Khi những “lá chắn tự nhiên” bị phá vỡ, thiên tai trở nên khốc liệt hơn, hậu quả để lại nặng nề hơn.

Từ góc độ quản lý và phát triển cho thấy, những tổn thất do thiên tai gây ra đang trực tiếp cản trở tiến trình phát triển bền vững. Nguồn lực đáng lẽ được dành cho đầu tư phát triển phải chuyển sang khắc phục hậu quả, hỗ trợ an sinh xã hội và tái thiết hạ tầng. Vòng xoáy này nếu tiếp diễn sẽ làm suy giảm năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, đồng thời gia tăng bất bình đẳng và rủi ro xã hội, nhất là đối với các nhóm dân cư yếu thế.

Mưa lũ gây sạt lở, làm hư hỏng một đoạn kênh chính Nam thuộc hệ thống thủy nông Đồng Cam đoạn qua xã Tây Hòa.

Trong bối cảnh đó, bảo vệ môi trường cần được xác định là một trong những trụ cột của an ninh quốc gia và phát triển bền vững. Đây không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành tài nguyên và môi trường mà là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị, của chính quyền các cấp, cộng đồng doanh nghiệp và toàn thể nhân dân. Mọi chiến lược, quy hoạch và quyết sách phát triển nếu tách rời yếu tố môi trường đều tiềm ẩn nguy cơ để lại hệ lụy lâu dài.

Nhận thức đúng là điều kiện cần nhưng hành động quyết liệt mới là điều kiện đủ. Bảo vệ môi trường đòi hỏi sự chuyển biến thực chất trong tư duy phát triển, từ mô hình khai thác - tiêu dùng - thải bỏ sang mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, sử dụng hiệu quả tài nguyên và giảm thiểu phát thải. Quá trình phát triển không thể tiếp tục đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng, bởi cái giá phải trả sẽ vượt xa những lợi ích trước mắt.

Để bảo vệ môi trường, cùng với vai trò dẫn dắt của Nhà nước, sự tham gia chủ động của cộng đồng và người dân có ý nghĩa quyết định. Lối sống hài hòa với thiên nhiên cần được hình thành từ những hành vi cụ thể, bền bỉ và có trách nhiệm. Khi mỗi cá nhân ý thức rằng việc bảo vệ môi trường gắn liền trực tiếp với an toàn và chất lượng sống của chính mình, sức mạnh xã hội sẽ được khơi dậy một cách bền vững.

Giáo dục môi trường vì vậy cần được coi là nhiệm vụ chiến lược lâu dài. Việc trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ đúng đắn về môi trường cho thế hệ trẻ không chỉ góp phần nâng cao nhận thức mà còn tạo nền tảng cho những thay đổi tích cực trong tương lai.

Thiên tai đi qua, để lại không chỉ những mất mát hữu hình mà còn buộc chúng ta soi lại cách ứng xử với thiên nhiên. Bảo vệ môi trường, vì thế, không phải là câu chuyện của riêng hôm nay mà là trách nhiệm đối với ngày mai.

Việt An