Gìn giữ ánh sáng đèn thiêng

Khi sương đêm còn đọng trên mái hiên, ngôi nhà tổ của dòng họ Triệu (dân tộc Dao Thanh Phán) ở thôn 3, xã Quảng Phú rộn ràng hơn thường lệ. Bên trong, gian chính được trang hoàng trang nghiêm để anh Triệu Thanh Dũng và anh Triệu Vĩnh Tuấn (là anh em họ) thụ lễ cấp sắc.

Ngoài sân, tiếng nói cười rộn rã; họ hàng, bà con trong thôn cùng đến chung vui, chứng kiến khoảnh khắc trưởng thành thiêng liêng của hai anh. Ai nấy đều khoác lên mình trang phục truyền thống, nét mặt rạng rỡ, thành kính dõi theo từng nghi thức linh thiêng.

Lễ cấp sắc kéo dài một ngày một đêm với nhiều nghi thức, trong đó nghi thức cấp đèn là một trong những phần trung tâm.

Khi nghi lễ cấp đèn bắt đầu, từng ngọn đèn được thắp lên, soi sáng khuôn mặt người được cấp sắc. Đôi mắt anh Dũng, anh Tuấn ánh lên niềm xúc động.

Nghi thức cấp đèn diễn ra trang nghiêm.

Anh Tuấn chia sẻ, trước đây gia đình anh sinh sống ở thôn 3, xã Quảng Phú, đến năm 1975 thì cả nhà chuyển xuống tỉnh Đồng Nai lập nghiệp. Mặc dù đã 43 tuổi nhưng đến nay anh mới được cấp sắc lần đầu, do tuân theo thứ tự bề bậc trong dòng họ. “Khi biết tin đến mình được thụ lễ, tôi vui mừng, tức tốc sắp xếp công việc trở về nhà thờ tổ, cảm giác hồi hộp và háo hức khó tả. Ngồi trước đàn lễ, tôi cảm nhận thần linh và tổ tiên đang chứng giám cho lòng thành của mình. Ánh sáng từ đèn thiêng không chỉ soi sáng con đường tôi đi, mà còn nhắc tôi sống xứng đáng với dòng họ, với dân tộc mình. Kết thúc lễ, tôi sẽ có pháp danh, được quyền thờ cúng tổ tiên, tham gia góp ý kiến vào các công việc của cộng đồng và được thần linh che chở”, anh Tuấn bày tỏ.

Còn với anh Dũng, đây là lần thụ lễ thứ hai của anh. Tuy không còn bỡ ngỡ nhưng anh vẫn bồi hồi hòa cùng niềm vui. Sau lễ, anh đủ điều kiện làm thầy cúng, thực hiện các nghi lễ tín ngưỡng của cộng đồng, trong đó có lễ cấp sắc.

Theo ông Tăng Đức Hương ở thôn 5, xã Quảng Phú, người đã có hơn 30 năm gắn bó với lễ cúng cấp sắc, trong đời sống tinh thần của người dân tộc Dao, lễ cấp sắc không chỉ đánh dấu sự trưởng thành mà còn khẳng định phẩm hạnh, trí tuệ và vị thế của mỗi người đàn ông trong cộng đồng. Lễ cấp sắc gồm nhiều bậc đèn: ở bậc đầu tiên, người được cấp 3 đèn, đánh dấu sự trưởng thành; cấp 7 đèn dành cho thầy cúng đã trải qua tu học, còn 12 đèn là cấp bậc cao nhất, biểu trưng cho trí tuệ, đạo đức và uy tín. Tuy nhiên, hiện nay, người Dao Thanh Phán ở Đắk Lắk rất ít khi cấp sắc 12 đèn bởi những thầy đủ năng lực hành lễ ở cấp này hầu như không còn.

Nội dung các bài cúng đều chung một mục đích, ý nghĩa tôn kính với nguồn cội, giữ đạo lý làm người và nuôi dưỡng niềm tin hướng thiện. Trong tâm khảm của người Dao, lễ cấp sắc là nét văn hóa đặc trưng, là niềm tự hào giá trị tín ngưỡng văn hóa.

Trải qua hơn nửa thế kỷ gắn bó với vùng đất đỏ bazan, cộng đồng người Dao Thanh Phán ở xã Quảng Phú vẫn gìn giữ nghi lễ cấp sắc như một cách khẳng định bản sắc, lưu giữ truyền thống và cội nguồn trên quê hương thứ hai.

Anh Dũng