Đưa văn hóa “chạm” đến trái tim của những cây bút trẻ

Trại bồi dưỡng sáng tác văn học nghệ thuật “Hạ xanh” năm 2025 do Hội Văn học Nghệ thuật Đắk Lắk vừa tổ chức trong tháng 11 đã trở thành một chuyến hành trình mới mẻ để người viết trẻ tuổi tìm về với cội nguồn, trải nghiệm và cảm nhận “hơi thở” của đại ngàn.

Trong thời gian 2 tuần, 45 trại sinh yêu văn học nghệ thuật từ các trường THCS, THPT, cao đẳng và Phổ thông Dân tộc nội trú Phú Yên đã được khám phá, tìm hiểu nghề làm gốm của đồng bào dân tộc M’nông, nhà dài truyền thống của đồng bào Êđê, khám phá đời sống loài voi, văn hóa cồng chiêng Êđê, đồng bào Thái...

Các trại sinh trại Hạ Xanh đã có cơ hội được “mục sở thị”, thậm chí là xắn tay áo tham gia vào những nghề thủ công truyền thống tưởng chừng như chỉ còn trong ký ức.

Tại buôn Dơng Bắk (xã Liên Sơn Lắk), hình ảnh những chàng trai, cô gái trẻ mắt tròn xoe say sưa lắng nghe nghệ nhân kể chuyện nghề làm gốm của người M'nông Rlăm đã trở thành khoảnh khắc xúc động. Gốm M’nông Rlăm không cần bàn xoay, không tráng men mà được nhào nặn hoàn toàn bằng tay và nung lộ thiên. Đó là một quá trình lao động nghệ thuật thô mộc, thấm đẫm mồ hôi và hơi thở của đất.

Việc được tự tay vỗ, nắn một khối đất sét để khối đất dần thành hình một chiếc nồi, một cái ché khiến nhiều người trẻ thấu hiểu hơn về triết lý sống hòa hợp với thiên nhiên của đồng bào M’nông Rlăm.

Đôi tay lấm lem đất sét, em Phạm Ngọc Ánh (sinh viên Trường Đại học Luật Hà Nội phân hiệu tại Đắk Lắk) bộc bạch: “Trước đây, em chỉ biết đến gốm qua sách vở, qua hiện vật trưng bày tại bảo tàng. Nhưng khi tự mình nhào nặn khối đất này, em mới hiểu rằng mỗi chiếc ché, chiếc nồi đất không chỉ là vật dụng mà là linh hồn của buôn làng. Cái cảm giác đất lạnh dưới tay, rồi dần ấm lên khi mình truyền sức sống vào chính là chất liệu cảm xúc mà em không thể tìm được ở bất cứ đâu. Nó giúp em viết chân thật hơn, mộc mạc như chính đất và lửa vậy”.

Các trại sinh thích thú với trải nghiệm làm gốm của người M'nông Rlăm.

Cùng với gốm, không thể không nhắc đến cồng chiêng - âm thanh của đại ngàn. Buổi tìm hiểu về văn hóa cồng chiêng tại nhà dài của người Êđê hay trong nghi lễ cúng bếp lửa của người M’nông là một trải nghiệm thú vị đối với nhiều trại sinh. Các bạn không chỉ đứng ngoài quan sát mà được khuyến khích thử gõ, thử nhịp, cùng hòa vào điệu xoang để cảm nhận sự rung động mãnh liệt của đồng và tre.

Qua những chia sẻ của Nghệ sĩ Ưu tú Vũ Lân về những giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào Êđê, từ không gian nhà dài, cồng chiêng đến cách cộng đồng gắn kết và giữ gìn bản sắc dân tộc, các em trại sinh như được bước vào một thế giới vừa quen vừa lạ - nơi mỗi chi tiết, mỗi vật dụng đều ẩn chứa câu chuyện lịch sử và tri thức dân gian quý báu.

Nghệ sĩ Ưu tú Vũ Lân còn chia sẻ về ý nghĩa các lễ hội truyền thống, phong tục, tập quán và các câu chuyện dân gian của các dân tộc Tây Nguyên.

Ông nhấn mạnh cách mà những giá trị này được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, giúp các bạn trẻ nhận ra rằng văn hóa không chỉ là di sản, mà còn là nguồn cảm hứng sáng tác, kết nối quá khứ với hiện tại.

Những kiến thức được chia sẻ từ Nghệ sĩ Ưu tú Vũ Lân đã giúp trại sinh “chạm” được vào hồn cốt của văn hóa Tây Nguyên, trở thành chất liệu quý cho các sáng tác văn học và mỹ thuật tương lai.

Lần đầu tiên các trại sinh được tìm hiểu về văn hóa cồng chiêng và Lễ cúng bếp lửa của người M'nông tại xã Liên Sơn Lắk.

Ánh mắt rạng ngời khi nhìn các thế hệ trẻ say mê tìm hiểu di sản văn hóa của dân tộc mình, nghệ nhân Aê Thư, Trưởng buôn Cư Dluê (xã Hòa Phú) cảm động: “Chúng tôi rất vui mừng khi thấy các cháu thanh thiếu niên người Kinh, người Thái, người Tày… đến đây, ngồi nghe mình kể chuyện, gõ thử chiêng. Tiếng chiêng là tiếng nói của Yàng, là linh hồn của buôn làng. Chỉ sợ mai này không ai nhớ, không ai đánh chiêng nữa. Hy vọng những câu chuyện này sẽ được các cháu trại sáng tác viết thật hay để người ở xa cũng hiểu được cái đẹp của văn hóa Tây Nguyên”.

Nghệ sĩ Ưu tú Vũ Lân truyền đạt kiến thức về văn hóa dân tộc Êđê cho các trại sinh tại nhà dài truyền thống của người Êđê.

Hành trình trải nghiệm di sản của Trại Hạ Xanh không thể thiếu những buổi tìm hiểu trải nghiệm về ẩm thực, thổ cẩm của đồng bào các dân tộc thiểu số.

Lần đầu tiên các chàng trai, cô gái trẻ tuổi được chiêm ngưỡng những hoa văn tinh xảo, nghe kể câu chuyện về từng sợi chỉ, từng màu nhuộm tự nhiên ẩn chứa ước mơ, niềm tin tín ngưỡng của người phụ nữ Thái, Êđê và được đắm chìm vào một thế giới của hương vị núi rừng, hiểu hơn về tri thức bản địa trong việc chọn lọc nguyên liệu, chế biến ẩm thực của đồng bào.

Chính sự giao thoa và mở rộng biên độ văn hóa này đã giúp các “văn nghệ sĩ” tương lai nhận ra rằng, bản sắc văn hóa Việt Nam là một bức tranh khảm tuyệt mỹ được ghép từ muôn vàn màu sắc và chất liệu khác nhau.

Nhà văn Niê Thanh Mai, Trưởng Ban Tổ chức Trại Hạ Xanh nhấn mạnh: “Một nhà văn, một người làm nghệ thuật không thể viết hay về một điều gì đó nếu trái tim họ chưa thực sự chạm vào nó. Việc đưa trại sinh đến với các buôn làng Tây Nguyên để các em thấy được sự vất vả, sự tinh tế của nghề gốm, sự thiêng liêng của cồng chiêng, sẽ giúp các em không chỉ có thêm chất liệu mà còn xây dựng được tình yêu, sự tôn trọng sâu sắc đối với văn hóa bản địa. Đây chính là cách chúng ta bảo tồn di sản một cách bền vững nhất: thông qua trái tim và ngòi bút của thế hệ trẻ”…

Thúy An - Đăng Triều