Tướng về làng

Không chọn an hưởng tuổi già nơi phố thị, Anh hùng Lực lượng vũ trang, Thiếu tướng Rơ Ô Cheo lại về buôn Ju (xã Ia Rsai, huyện Krông Pa cũ, nay là xã Ia Rsai, tỉnh Gia Lai) để sống giữa buôn làng.

Tâm niệm của ông rất giản dị: Để lắng nghe tiếng lòng mình trong tiếng lòng dân giữa thái bình…

Nhà tướng Rơ Ô Cheo nằm giữa một khu vườn khá rộng ở buôn Ju. Năm 2013, sau khi nghỉ hưu, ông bán nhà ở Pleiku rồi về ở đây. Vợ ông là bà Kpah H’Vi kém ông 10 tuổi, cũng từng tham gia du kích nhưng chỉ một thời gian ngắn, không có chế độ gì. Ông bà có 6 người con, 5 gái, 1 trai; trong đó 4 người đã ổn định, chỉ còn cô con gái đầu và thứ tư khó khăn hơn, ông bà vẫn phải cưu mang... Ông giờ chẳng làm gì nổi nhưng bà Kpah H’Vi thì còn sức khỏe, ngày ngày vẫn phải chăn thả 10 con bò.

Thôi thì cuộc sống dễ đã được mấy nhà mười phân vẹn mười. Muốn lảng chuyện không vui, tôi hỏi tướng Rơ Ô Cheo thường ngày hay nghĩ về những điều gì. Giọng ông chợt trầm: “Nghĩ về thời quân ngũ”. Thời quân ngũ ấy là 47 năm mà chỉ riêng giai đoạn trực tiếp cầm súng đánh giặc, vào chết ra sống với vùng đất nắng lửa Krông Pa đã gần ba chục năm. Ngần ấy thời gian thì có biết bao là chuyện đáng nhớ, đáng suy ngẫm…

Thuở ấy, 14 tuổi Rơ Ô Cheo đã xin vào du kích để rồi 2 năm sau thì trở thành bộ đội. Khẩu súng trường vác còn chưa nổi; không biết chữ, chưa qua trường lớp quân sự nào (mãi đến năm 1981 ông mới được cử đi học sĩ quan, vừa học kiến thức quân sự vừa học văn hóa); vậy mà trận nào chỉ huy ông cũng tỏ rõ bản lĩnh, lại đầy mưu lược. Nhớ trận đánh đồn dân vệ Phú Túc. Suốt 3 đêm đích thân Rơ Ô Cheo đột nhập căn cứ địch để điều nghiên việc bố phòng, suýt bị lộ mà vẫn đánh lừa được địch. Kết quả trận đánh, đơn vị đã diệt gọn 30 tên trong khi bên ta chỉ một chiến sĩ hy sinh… Rồi trận chặn địch rút chạy trên đường hồi tháng 3/1975. Suốt 3 ngày đêm bám trận địa không chợp mắt, một mình ông đã diệt 10 tên địch, bắn cháy 1 xe tăng…

Thiếu tướng Rơ Ô Cheo.

Hết giặc Mỹ thì tham gia truy quét FULRO. Có người cho đánh FULRO thì dễ hơn đánh Mỹ ngụy? Đâu dễ! Mỹ ngụy tuy lực lượng hùng hậu nhưng trên đất này chúng là những kẻ “không nơi ẩn nấp” và trước mắt người lính chỉ một chiến tuyến địch - ta. Còn FULRO cũng là những kẻ sinh ra từ núi rừng, chúng cũng biết dùng cái ưu thế ấy để đối phó. Rơ Ô Cheo còn nhớ trận truy quét FULRO ở Chư Ké, buôn Ya Wầm (Đắk Lắk) năm 1978. Được tin toán FULRO có tới 60 tên do “đại tá” Y Khắc cầm đầu đang lén lút tụ về trong rừng, Đại đội trưởng Rơ Ô Cheo trực tiếp đi trinh sát cùng anh em. Đã đến sờ từng cây rừng, từng đầu võng của chúng, vậy mà khi trở ra chỉ huy đơn vị nổ súng cũng chỉ tiêu diệt được 8 tên. Bóng tối, rừng già và bản năng đã giúp chúng chạy thoát… Hay trận truy quét ở buôn Chua (thị trấn Ea Pốk cũ, Đắk Lắk) lại càng rõ thủ đoạn ma mãnh của FULRO. Hôm đó đại đội do Rơ Ô Cheo chỉ huy hành quân vào buôn làm công tác vận động quần chúng. Sáng tinh sương đã thấy những dấu chân từ buôn ra rất mới. “Chẳng lẽ hôm nay dân buôn lại đi rẫy sớm đến vậy?”, Rơ Ô Cheo nghĩ rồi quan sát kỹ và quả quyết đây là dấu chân của bọn FULRO vừa đột nhập vào buôn. Chúng đi thụt lùi hòng đánh lạc hướng nhưng qua sao được cặp mắt tinh tường của Đại đội trưởng Rơ Ô Cheo! Trận đó dù lẩn khuất vào nhà dân, chúng cũng bị tiêu diệt 4 tên. Những tên còn lại tháo chạy tán loạn, không kịp mang theo số củ mì đã cướp và cũng từ đó chúng không bao giờ dám bén mảng về buôn Chua nữa…

Suốt 3 năm trời, từ tháng 9/1975 đến năm 1978, không kể những trận truy kích nhỏ, bình quân mỗi tháng Đại đội 303 đọ súng với FULRO 2-3 lần. Đại đội 303 có 80 cán bộ, chiến sĩ thì chỉ Chính trị viên đại đội Trịnh Hoàng Lâm là người Kinh. Đất nước thống nhất, những tưởng được trở về với cuộc sống rẫy nương bình dị thì lại phải tiếp tục đánh giặc FULRO. Để anh em vững tư tưởng, Đại đội trưởng Rơ Ô Cheo đã động viên khéo léo, đặc biệt là phong cách sống bình dị, chan hòa; gặp hiểm nguy thì tự mình đi trước đã tạo cho anh em một niềm tin tuyệt đối, dũng cảm vượt lên khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ. Với những chiến công xuất sắc, Đại đội 303 đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu “Anh hùng Lực lượng vũ tranh nhân dân”…

Trải cả trăm trận đánh thì qua biết bao nỗi hiểm nguy, vậy mà kỳ lạ là Rơ Ô Cheo chỉ bị thương có một lần. Ông bảo rằng có lẽ chính là nhờ khí chất của người Krông Pa. Bao đời cư ngụ trên vùng đất sắt se nắng gió, con người nơi đây đã được hun đúc cái khí chất dũng cảm, kiên cường để đương đầu với mọi hoàn cảnh khắc nghiệt đến tột cùng. Krông Pa là vùng đất duy nhất ở Tây Nguyên tự hào sinh ra hai tướng: Rơ Ô Cheo và Nay Phao (Thiếu tướng Nay Phao, nguyên là Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh Đắk Lắk, đã mất)…

Đang từ chuyện ký ức, Rơ Ô Cheo chợt quay sang chuyện buôn Ju nơi ông đang sống: “Buôn Ju, nhiều bà con theo đạo Tin Lành nhưng người theo hay không theo đều đoàn kết, chí thú làm ăn. Nhờ cây điều và sắn, cuộc sống bà con nói chung cũng khá. Tôi về đây ở, bà con vui lắm. Dạo trước tối nào cũng có người đến chơi hỏi chuyện. Trong những cuộc vui như thế, bà con lại mang chuyện làng, chuyện xã, cả những điều khúc mắc ra bày tỏ. Không tham gia công tác gì với địa phương nhưng tôi vẫn nhiệt tình giải thích, góp ý với bà con. Vậy là mọi người đều nghe ra và vui vẻ”.

Tôi ngỏ ý muốn chụp ảnh ông. Trong bộ quân phục, ông bỗng như trở nên một con người khác. Người ta vẫn bảo: ai làm được tướng, hãy nhìn vào đôi mắt họ. Đôi mắt Rơ Ô Cheo quả thật là đôi mắt tướng: nhìn bề ngoài mang dáng dấp một cặp mắt voi hiền lành nhưng bên trong ẩn chứa cái nhìn như xuyên thấu mọi vật, sẵn sàng bùng lên những hành động quyết đoán tức thời…

Ngọc Tấn