Huyền thoại một anh hùng (Kỳ cuối)

Kỳ cuối:   Nguyện “làm một thanh củi”

Tập kết ra Bắc, Đinh Môn lại xin quay về buôn làng đánh giặc. Ông nguyện với Bác Hồ sẽ làm một thanh củi cháy hết mình vì cách mạng…

Năm 1954, Đinh Môn cùng con trai Đinh Rươl, bấy giờ mới 3 tuổi tập kết ra Bắc.

Được giao làm Hội trưởng Hội đồng dân tộc Xê Đăng, Dẻ - Triêng nhưng chỉ đến tháng 4/1959 thì Đinh Môn nằng nặc xin về quê chiến đấu. Cuộc sống phố phường không hợp và cái chết của người vợ đã khiến ông cảm thấy cô đơn. Tổ chức không đồng ý, ông lên gặp Bác Hồ để xin. Sợ Bác không đồng ý, ông nhờ Anh hùng Núp cùng đi để… xin giúp.

Hôm đó Đinh Môn được Bác Hồ mời cơm. Mở đầu câu chuyện, Bác hỏi: “Chắc chú nhớ miền Nam lắm phải không?”.

Ông “dạ”. Bác trầm ngâm một lúc rồi nói: “Bác cũng nhớ miền Nam”.

Rồi Người hỏi: “Chú xin về quê đánh Mỹ, gian khổ ác liệt sẽ gấp nhiều lần đánh Pháp, chú nghĩ sao?”. Đinh Môn thưa: “Gian khổ, hy sinh mấy cũng không sợ nhưng chỉ e Mỹ mạnh, vũ khí tối tân quá, không biết có đánh được nó như Pháp không?”.

Bác Hồ cười. Người lấy chiếc bát ăn cơm trên bàn đậy chiếc đĩa lên, chụm mấy chiếc đũa xung quanh, nói: “Đây, Bác nói thế này để chú dễ hiểu: Hiện giờ đồng bào miền Nam ta ví như chiếc bát đựng nước này. Đế quốc Mỹ như chiếc đĩa. Các chú là cán bộ ví như thanh củi. Củi cháy thì nước sôi, chiếc đĩa sẽ lật nhào. Muốn nước sôi mau, củi phải tốt, phải cháy hết mình. Đúng không nào?”.

Lời Bác giản dị mà mở ra trong đầu ông một khoảng sáng. Ông đứng lên rắn rỏi: “Thưa Bác, được trở lại quê hương chiến đấu, cháu hứa sẽ làm một thanh củi cháy hết mình để nồi nước cách mạng mau sôi!”.

Trở lại miền Nam. Đi bộ ròng rã 3 tháng dọc Trường Sơn, Đinh Môn mới về được Đắk Glei. Cơ sở cách mạng bị địch phá vỡ hết, ông phải gây dựng lại từ đầu. Để giữ bí mật, Đinh Môn đổi tên là A Mét.

Làm Bí thư xã Xốp 1 năm, A Mét được rút lên làm Huyện đội trưởng huyện 30 (sau này là huyện Đắk Glei, tỉnh Kon Tum cũ). Mở đầu chiến công chống Mỹ của ông là chỉ huy trận đánh đồn Đắk Pét thắng lớn, bắt sống 50 ngụy binh, thu hơn 50 súng. Án ngữ con đường 14B thông sang Quảng Nam, mất Đắk Pét cũng có nghĩa là mất sự kiểm soát vùng chiến lược Bắc Kon Tum, địch cố giữ cho bằng được. Từ trận mở đầu này cho đến năm 1972, để nhổ được cái gai Đắk Pét, A Mét đã chỉ huy đánh cả thảy 7 lần. Nếu kể thêm thời kháng Pháp, A Mét đã nhập trận không dưới 10 lần. Sau này A Mét nói rằng Đắk Pét là một món nợ lớn nhất nhưng cũng “thú vị” nhất đời ông!

 Năm 1968, A Mét được giao làm Chủ tịch huyện 30. Hình ảnh A Mét được lưu giữ trong thời kỳ này là một ông Chủ tịch huyện… không biết chữ, cũng đốt đuốc tham gia làm rẫy ban đêm với bà con, cũng ăn bắp, củ mì để dành gạo nuôi bộ đội. Vận động dân chẳng lý luận to tát cao siêu gì, vậy mà mỗi lời ông là mỗi mệnh lệnh vô điều kiện trong lòng họ.

Cuộc đời thật của A Mét giai đoạn này đã được nhà văn Nguyên Ngọc xây dựng nên nhân vật cụ Mết trong tác phẩm “Rừng xà nu” nổi tiếng.

Chức vụ cuối cùng A Mét đảm nhận là Chủ tịch Mặt trận huyện Đắk Glei. Nghỉ hưu năm 1980, quãng thời gian cuối đời ông sống với vợ chồng con trai ở thị trấn Đắk Glei…

Đường đánh giặc của A Mét vinh quang là vậy nhưng việc đề nghị phong Anh hùng cho ông lần đầu không được duyệt. Dù vậy A Mét vẫn sống vui vẻ, thanh thản. Sau trận ốm kéo dài khoảng một tháng, năm 2000 ông mất. Giữ đúng lời hứa với Bác Hồ nguyện làm một thanh củi cháy đến tận cùng, ông lụi đi trong thanh thản. Đến năm 2012, A Mét được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. “Cả cuộc đời theo cách mạng, tài sản duy nhất ông để lại cho con cháu là một thanh kiếm”, ông Đinh Rươl - con trai cụ A Mét kể. Nó là vật bất ly thân trong suốt cuộc đời vào sinh ra tử của ông.

Ông Đinh Rươl và thanh gươm cụ Mét truyền lại.

Nghe tôi ngỏ ý muốn xem thanh kiếm, Đinh Rươl lên gác mang xuống. Đấy là một thanh kiếm lưỡi dài gần 1 m, cán bịt đồng. Ông Rươl cho hay thanh kiếm này cụ Mét đã rèn nó từ khi là một thủ lĩnh của phong trào “Nước xu” rồi từ đó theo ông đi suốt cuộc đời…

Tôi nâng thanh kiếm lên tay và cảm giác sức nặng của nó. Sức nặng của núi nước, của con người Tây Nguyên ngàn năm bất khuất dồn về…

Ngọc Tấn