"Quả ngọt" từ tái cơ cấu ngành nông nghiệp

Tái cơ cấu ngành nông nghiệp không chỉ là một chủ trương mà đã khơi dậy một "cuộc cách mạng” trong tư duy sản xuất, tạo được "cú hích" rất lớn cho nông nghiệp Đắk Lắk, với những thành tựu đáng ghi nhận.

Hướng đến nền kinh tế xanh

Đắk Lắk hiện được xem là một “vùng đất vàng” cho nông nghiệp với hơn 1,3 triệu héc-ta đất nông nghiệp, trong đó có 843.000 ha đang được canh tác hiệu quả. Ngành nông nghiệp đóng góp gần 40% giá trị kinh tế của tỉnh, với các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như: cà phê, hồ tiêu, ca cao, cao su, mắc ca, sầu riêng, thủy sản…

Sau gần 10 năm thực hiện, tái cơ cấu ngành nông nghiệp được đẩy mạnh trên tất cả lĩnh vực, tạo sự chuyển biến rõ nét. Hướng phát triển không còn đơn thuần là gia tăng diện tích, sản lượng mà tập trung vào kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp sinh thái, coi môi trường, tài nguyên và bản sắc văn hóa là nền tảng để nâng cao giá trị sản phẩm.

Đắk Lắk đã hình thành nhiều vùng trồng cà phê bền vững; lúa hữu cơ, giảm phát thải; ứng dụng công nghệ cao trong nuôi trồng và chế biến thủy sản ở các vùng phía Đông của tỉnh; ứng dụng Blockchain truy xuất nguồn gốc cà phê, drone và cảm biến thông minh trong sản xuất lúa, mía, sắn... Các mô hình sản xuất hiện nay đã giảm dần phụ thuộc vào phân bón hóa học, tăng tỷ lệ phân hữu cơ, áp dụng công nghệ thông minh và tiêu chuẩn sản xuất an toàn. Hoạt động chế biến sâu, bảo quản sau thu hoạch và thương mại điện tử được thúc đẩy, góp phần giữ giá trị gia tăng ở lại nhiều hơn trong tay người sản xuất.

Quy trình sơ chế chuối tươi trước khi đóng thùng xuất khẩu tại Công ty Cổ phần Banana Brothers Farm.

Một ví dụ tiêu biểu về sản xuất xanh là Dự án trồng chuối Nam Mỹ quy mô 150 ha tại xã Ea Riêng của Công ty Cổ phần Banana Brothers Farm (BBF). Dự án này được đầu tư theo hướng canh tác tuần hoàn, ứng dụng công nghệ hiện đại trong toàn bộ quy trình sản xuất nhằm tạo ra sản phẩm đạt chuẩn xuất khẩu chính ngạch.

Không chỉ xây dựng hệ thống tưới, ròng rọc vận chuyển và kho lạnh, BBF còn ứng dụng phần mềm quản lý nông nghiệp số, cho phép theo dõi chi tiết đến từng gốc chuối. Nhờ đó, sản phẩm chuối của doanh nghiệp đã đi vào khai thác ổn định, đạt năng suất bình quân 65 tấn/ha/năm. Mỗi năm, công ty xuất khẩu chính ngạch ra thị trường quốc tế trên 6.500 tấn chuối.

Theo bà Đặng Thị Thủy, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đắk Lắk, việc định hướng nền nông nghiệp xanh, sạch, tuần hoàn và bền vững đang là mục tiêu hàng đầu. Tuy còn nhiều thách thức như thói quen canh tác truyền thống, khó khăn về vốn và kỹ thuật, nhưng với những kết quả ban đầu, Đắk Lắk đang từng bước hiện thực hóa giấc mơ trở thành trung tâm sản xuất nông nghiệp xanh của cả nước.

Chuỗi giá trị - chìa khóa để nông sản vươn xa

Điểm nhấn quan trọng nhất trong quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp chính là sự hình thành và phát triển của các chuỗi liên kết giá trị. Từ đó, sản phẩm nông nghiệp không chỉ bán tươi mà còn được chế biến sâu, nâng cao giá trị.

Tại xã Krông Búk, những vườn sầu riêng thẳng hàng đã được gắn mã QR trên từng cây. Chỉ với một thao tác quét điện thoại, toàn bộ thông tin từ giống, phân bón, đến quy trình chăm sóc đều hiển thị rõ ràng. Đây không chỉ là cách làm mới của Công ty Cổ phần Nông nghiệp CNC Hoàng Mỹ Tây Nguyên mà còn là minh chứng sống động cho việc Đắk Lắk đang từng bước xây dựng chuỗi giá trị minh bạch và bền vững cho nông sản.

Nếu trước đây nông dân chủ yếu bán thô, phụ thuộc vào thương lái, thì nay những chuỗi liên kết đang theo hướng phát triển bền vững: ổn định đầu ra, nâng giá trị sản phẩm, bảo vệ quyền lợi người trồng. Đơn cử như xã Krông Pắc đã trở thành vùng trọng điểm sầu riêng với 2.800 ha (sản lượng năm 2025 ước đạt 42.000 tấn). Trong đó có 764 ha đạt tiêu chuẩn VietGAP và 37 vùng trồng được cấp mã số xuất khẩu chính ngạch. Hiện nay, một số HTX trên địa bàn xã như: HTX Dịch vụ Nông nghiệp sạch, HTX Nông nghiệp xanh, HTX Nông nghiệp Sầu riêng hữu cơ Krông Pắc... thực hiện xây dựng chuỗi giá trị liên kết sầu riêng minh bạch và trách nhiệm. Trong chăn nuôi, nhiều trang trại gà, heo ký hợp đồng liên kết với công ty để bảo đảm nguồn giống, kỹ thuật và ổn định đầu ra, giảm hẳn cảnh "được mùa mất giá".

Sơ chế cá ngừ đại dương, sản phẩm OCOP 4 sao tại Công ty TNHH Hải sản Bình Minh (xã Tuy An Đông). Ảnh: Ngọc Hân

Đặc biệt, tái cơ cấu ngành đã tạo được đòn bẩy cho kinh tế nông thôn phát triển, với đa dạng các ngành nghề, dịch vụ, du lịch cộng đồng gắn với sản phẩm OCOP. Hiện nay, toàn tỉnh có 764 sản phẩm OCOP, gồm 2 sản phẩm đạt 5 sao; 50 sản phẩm đạt 4 sao và 656 sản phẩm đạt 3 sao. Đây cũng là một minh chứng cụ thể cho việc thay đổi tư duy từ sản xuất sang kinh tế nông nghiệp. Bên cạnh đó, hoạt động xúc tiến thương mại ngày càng bài bản. Năm 2024, hàng trăm doanh nghiệp Đắk Lắk đã được kết nối cung - cầu, ký kết biên bản hợp tác trị giá hàng tỷ đồng. Hội chợ Công Thương và OCOP quy tụ hơn 250 gian hàng, giúp đặc sản địa phương tiến gần hơn với hệ thống phân phối hiện đại và thương mại điện tử. Cùng với đó, tạo nền tảng để xây dựng thương hiệu nông sản sạch, nông sản xanh cho toàn vùng.

Vùng trồng lúa đạt chứng nhận VietGAP của HTX Thương mại dịch vụ nông - lâm nghiệp Tấn Hưng (xã Vụ Bổn).

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, thời gian tới ngành nông nghiệp tỉnh sẽ tiếp tục quán triệt đầy đủ tư duy kinh tế nông nghiệp; tập trung thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ trọng tâm của tái cơ cấu ngành nông nghiệp, hướng tới nông nghiệp đa giá trị, nông nghiệp sạch, hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp trách nhiệm nhằm tạo sự bứt phá cho nông sản Đắk Lắk vươn đến những thị trường khó tính của toàn cầu.

Minh Thuận