Thắng lợi của Cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên: Mốc son xác lập quyền làm chủ của nhân dân ta

Tư tưởng chủ đạo xuyên suốt trong bầu cử là bảo đảm phát huy dân chủ, sức mạnh trí tuệ của các tầng lớp nhân dân trong quá trình giới thiệu, lựa chọn người có đủ tiêu chuẩn theo quy định tham gia Quốc hội. Thể lệ bầu cử và tên tuổi người ứng cử được ghi rõ và công bố công khai trên Báo Cứu Quốc cả tuần trước ngày diễn ra cuộc Tổng tuyển cử lịch sử. Nhưng các thế lực thù địch cũng tìm mọi cách phá hoại ngày bầu cử như: dọa nạt cử tri, ám sát các ứng cử viên do Việt Minh giới thiệu... Ngày 5-1-1946, trước Tổng tuyển cử một ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có lời kêu gọi toàn dân đi bỏ phiếu: "Ngày mai là một ngày đưa quốc dân ta lên con đường mới mẻ", "là ngày đầu tiên trong lịch sử Việt Nam mà nhân dân ta bắt đầu tận dụng, hưởng quyền dân chủ của mình... Ngày mai, dân ta sẽ tỏ cho các chiến sĩ ở miền Nam rằng: Về mặt trận quân sự, thì các chiến sĩ dùng súng đạn mà chống quân thù. Về mặt chính trị, thì nhân dân dùng lá phiếu mà chống với quân địch. Một lá phiếu cũng có sức lực như một viên đạn". Vì thế mà "Ngày mai, tất cả các bạn cử tri, đều phải nhớ đi bầu cử. Ngày mai, mỗi người đều nên vui vẻ hưởng quyền lợi của một người dân độc lập, tự do"[2].

Hàng vạn người dân đón mừng Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội tại Hà Nội ngày 5-1-1946. Ảnh: Tư liệu

Hưởng ứng lời hiệu triệu thiêng liêng của Hồ Chủ tịch, ngày 6-1-1946, với tinh thần yêu nước nồng nàn và khí thế hào hùng của Cách mạng Tháng Tám, nhân dân ta từ Bắc chí Nam, trên khắp mọi miền của Tổ quốc đã nô nức tham gia bầu cử, bất chấp sự phá hoại điên cuồng của các thế lực xâm lược và chống đối. Trong những vùng bị địch tạm chiếm đóng, nhân dân tập trung bỏ phiếu, quân Pháp kéo đến khủng bố, nhân dân phải mang thùng phiếu chạy đến một nơi khác và tiếp tục bỏ phiếu. Như ở xã Mỹ Hòa (tỉnh Cần Thơ), trong ngày bầu cử, nhân dân phải di chuyển 4 lần đến 4 địa điểm khác nhau để hoàn thành việc bỏ phiếu. Hay ở Buôn Krong (tỉnh Đắk Lắk), nhân dân tập trung ở nhà già làng để bỏ phiếu, địch tới bao vây, nhân dân chạy sâu vào rừng, địch lại tấn công vào rừng, nhân dân đi sâu vào khe suối, mang theo cả gạo ăn để bỏ phiếu [3]. Ở tỉnh Phú Thọ, có cụ già hơn 80 tuổi đi bộ từ sáng đến tối, vượt qua cả cánh rừng để đến điểm bầu cử. Khi đến nơi cụ xòe tay ra, tờ thẻ cử tri nhàu nát vì cụ giữ nó quá chặt. Ở nhiều nơi, sau khi công khai kiểm tra thùng phiếu, hàng loạt thùng phiếu được khoan lỗ để bắt vít dính chặt xuống mặt bàn nhằm bảo vệ thùng phiếu, đề phòng kẻ gian cướp thùng phiếu [4]...     

Để bảo vệ quyền làm chủ của mình trong cuộc Tổng tuyển cử này đã có không ít những lá phiếu nhuốm máu cả người đi bầu, cả người tổ chức bầu cử. Ở Nha Trang, Mỹ Tho, Cần Thơ, Tân An, Tây Nguyên... quân đội Pháp đã ném bom, bắn phá, làm một số người chết và bị thương. Chỉ riêng ở Sài Gòn - Chợ Lớn đã có 42 cán bộ, chiến sĩ hy sinh trong khi làm nhiệm vụ Tổng tuyển cử.

Thể lệ cần 1/4 cử tri tham gia bỏ phiếu nhưng thực tế, với ý chí quyết tâm xây dựng và bảo vệ Nhà nước dân chủ cộng hòa, toàn thể nhân dân từ Nam chí Bắc đã tham gia bỏ phiếu. Hồ Chủ tịch trúng cử với tỷ lệ cao nhất 98,4% số phiếu bầu. Ngay từ đầu Đảng ta đã rất tôn trọng, đề cao các giá trị dân chủ để từ đó xây dựng thể chế dân chủ cho Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, có Quốc hội hợp pháp do dân bầu lên, có Chính phủ chính thức do Quốc hội bầu ra, có bộ máy Nhà nước hợp pháp, hợp thức và hoàn thiện từ Trung ương đến cơ sở đáp ứng được yêu cầu cấp bách của việc xây dựng và hoàn thiện một Nhà nước cách mạng.

Tại kỳ họp đầu tiên của Quốc hội khóa I ngày 2-3-1946, Quốc hội đã thông qua tuyên ngôn tuyên bố với toàn thể nhân dân Việt Nam và nhân dân thế giới rằng: “Chủ quyền của nước Việt Nam độc lập thuộc về toàn thể nhân dân Việt Nam, vận mệnh quốc gia Việt Nam là ở trong tay Quốc hội Việt Nam, chính thể của nước Việt Nam là chính thể dân chủ Cộng hòa có nhiệm vụ bảo vệ tự do và mưu cầu hạnh phúc cho mọi tầng lớp nhân dân”.

Thắng lợi của cuộc Tổng tuyển cử lịch sử được ghi nhận trên nhiều phương diện và đặc biệt, cùng với sự ra đời của bản Hiến pháp đầu tiên được chính Quốc hội thống nhất thông qua chỉ vài tháng sau khi thành lập đã đánh dấu bước phát triển nhảy vọt về thể chế dân chủ của nước ta. Việc xây dựng một bản Hiến pháp ngay sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, cùng với cuộc Tổng tuyển cử tự do ngày 6-1-1946 là những việc làm hết sức cần thiết, phản ánh được tinh thần dân chủ của Nhà nước Việt Nam mới, phản ánh được thể chế mà Đảng và nhân dân Việt Nam đã nỗ lực phấn đấu để đạt được. Đây chính là nền tảng hết sức quan trọng mà ngày nay cũng như sau này chúng ta tiếp tục kế thừa và phát triển trong những điều kiện mới, nhằm phát huy ngày càng đầy đủ hơn nữa quyền dân chủ của nhân dân.

Tổng tuyển cử ngày 6-1-1946 đã đi vào lịch sử. Trong suốt 70 năm qua,  các bài học về sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, bài học về đại đoàn kết, bài học kinh nghiệm trong quá trình tổ chức bầu cử, vận động tranh cử, vận động người dân tham gia bầu cử trong kỳ Tổng tuyển cử đầu tiên vẫn còn nguyên giá trị thời đại.

Phạm Văn Dương

[1] Xem: Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, T.4, tr. 8, tr. 133; Sắc lệnh số 14 ngày 8-9-1945 về Tổng tuyển cử để bầu Quốc dân đại hội.

[2] Hồ Chí Minh, Sđd, T.4, tr. 145

[3] Xem: Lâm Quang Thự , Sđd, tr. 180.

[4] Xem Hồi ức của ông Nguyễn Thiện Ngữ..., Báo Tuổi Trẻ, ngày 7-1-2006.