“Vị đắng” của mật ong (Kỳ 2)

Kỳ 2: “Khắc tinh” của nghề nuôi ong

Gian nan của nghề nuôi ong không chỉ hiện hữu với những hành trình nhọc nhằn, vất vả đưa ong đi tìm hoa lấy mật mà chủ ong còn lo lắng, tìm cách đối phó với những “khắc tinh” của nghề…

Nỗi lo thuốc hóa học trên cây trồng

Theo chia sẻ của vợ chồng ông Nguyễn Chí Toàn, rừng tự nhiên ngày càng ít, người nuôi ong phải tìm đến những vườn cây canh tác, các khu rừng trồng… Nhưng sợ nhất là tình trạng phun thuốc hóa học bảo vệ thực vật trên cây trồng. Bà Hằng, vợ ông Toàn cho hay: “Nhìn những rừng hoa cà phê, hoa sầu riêng nở trắng trời ngay trước mặt nhưng nếu chủ rẫy đã phun thuốc hóa học thì người nuôi ong cũng phải ngậm ngùi quay đi tìm nguồn hoa khác”.

Ong rất nhạy cảm, dính thuốc sâu trong phấn hoa là chúng chết hết. Ở Tây Nguyên, những năm gần đây các loại nông sản như sầu riêng và cà phê được giá, không ít hộ nông dân sử dụng thuốc hóa học kích thích sự tăng trưởng của vườn cây hoặc để phòng trừ sâu bệnh. Đến mùa hoa cà phê nở rộ, người nuôi ong cũng không dám di chuyển ong đến lấy mật, bởi trong những vườn cây trồng xen sầu riêng, cà phê, người ta chỉ phun thuốc cho sầu riêng song thuốc bay dính vào hoa cà phê. Hoặc khi vườn cà phê được phun thuốc phòng sâu bệnh, tồn dư thuốc vẫn còn dính trên hoa, nếu đàn ong vô tình lấy phải phấn hoa đó thì người nuôi ong xem như trắng tay.

Phút nghỉ ngơi của người nuôi ong.

Những năm trước, đến mùa hoa vải, hoa nhãn, các chủ ong tất bật đưa ong di chuyển ra các tỉnh phía Bắc bởi nguồn mật các loại hoa này có màu vàng óng và có mùi hương, rất giá trị. Tuy nhiên, trước khi đưa ong đi, người nuôi ong phải thăm dò, tìm hiểu kỹ, tính thời điểm tránh những đợt phun thuốc bảo vệ thực vật. Người trồng vải thường phun thuốc trừ sâu trước và sau khi hoa vải nở nên chủ ong phải tính chính xác thời điểm an toàn giữa hai lần ấy. Khi người trồng vải bắt đầu phun thuốc lần hai thì chủ ong phải cấp tốc di dời ong cho kịp. Bà Hằng chia sẻ: “Đầu năm nay, gia đình tôi cũng mấy lần định đưa ong ra Bắc. Một chuyến đưa ong đi xa rất tốn kém, hơn nữa, khí hậu, thời tiết ngoài đó năm nay mưa, lạnh kéo dài nên con ong rất dễ nhiễm bệnh. Lại phải tính toán tránh thời điểm các vườn cây phun xịt thuốc hóa học. Ông nhà tôi mất ăn, mất ngủ tính toán mãi rồi quyết định không đi nữa…”.

Tranh giành nguồn hoa, nguồn mật

Những năm gần đây, người làm nghề nuôi ong rất nhiều, có những hộ nuôi cả ngàn đàn ong dẫn đến cạnh tranh nhau từ nguồn hoa, nơi đặt trại đến chất lượng sản phẩm. Để cạnh tranh, đôi khi người ta dùng những thủ đoạn xấu, “chơi bẩn” như đánh nhau; tệ hơn là xịt thuốc muỗi vào tổ, đổ bột đậu nành có trộn thuốc để ong ăn... Ông Toàn cho biết, sáp và mật khi đã dính thuốc cũng không thể bán, ngay cả thùng nuôi ong cũng không thể sử dụng trở lại mà phải tiêu hủy. Những thủ đoạn này khiến chủ ong mất cả vốn lẫn lời, có khi lên đến vài trăm triệu đồng.

Chuyện tranh giành địa điểm đặt trại giữa những chủ ong cũng không ít sóng gió. Năm 2003 – 2004, gia đình ông Toàn có 3 trại ong. Lần đó, ông di chuyển ong từ Bình Phước về Gia Nghĩa (Đắk Nông) để tận dụng hoa cà phê nở bông mưa trái mùa. “Mình hạ ong xuống và cắm trại trước nhưng một chủ ong khác không biết vô tình hay cố ý lại hạ trại ong gần đó. Lũ ong của trại bên cạnh thay vì tìm phấn và mật trên cây thì chúng xông thẳng vào tổ bên này để cướp phấn, cướp mật. Hai đàn ong đánh nhau, ôm nhau chết đầy tổ”, ông Toàn kể lại.

Một lần khác, ong của hai bên chưa đánh nhau thì hai chủ ong đã gây gổ, đánh nhau trước. Có lần ông Toàn xin đặt trại ong tại rẫy cà phê của một gia đình ở huyện Cư Kuin. Chủ rẫy đã đồng ý nhưng hai chủ rẫy bên cạnh lại không cho. Thế là vào ban đêm họ đến đạp đổ thùng và đốt chết ong, ông Toàn đành phải nhổ trại để dời đi giữa khuya. Có lần ông Toàn đặt trại ở xã Ea Hồ (huyện Krông Năng), trại đang yên ổn, ong đang lấy mật dồi dào thì một chủ ong di chuyển ong từ Bình Phước về đặt trại cách trại ông Toàn khoảng 1 cây số. Ong mới đến đang đói phấn nên chúng nhảy vào tổ đang đầy phấn, đầy mật của ông Toàn đánh, cướp phấn. Để tránh rắc rối, ông Toàn cũng phải dời đi nơi khác cho yên.

Mật ngọt từ hoa cà phê.

Những tranh chấp giữa ong và ong, giữa chủ ong và chủ đất, giữa chủ ong với nhau, rồi sinh chuyện người hại ong, người hại người… không hiếm. Nhiều vụ đầu độc ong khiến cơ quan chức năng phải vào cuộc, người vi phạm bị khởi tố, đi tù. “Vậy nên cùng nghề, các chủ ong phải biết nhìn nhau, tránh xa nhau ra thì mới bớt được những xung đột không đáng có”, ông Toàn bộc bạch.

Bên cạnh đó, nạn trộm ong, trộm mật cũng xảy ra thường xuyên. Lần đưa ong lấy mật ở miền Trung, vợ chồng ông Toàn tranh thủ đi ăn trưa trở về thì phát biện bị kẻ trộm bưng mất 7 thùng ong. Hay mới đây, tại làng Beng, huyện Ia Grai (Gia Lai), chỉ hơn 10 ngày cắm trại, đàn ong của gia đình ông Toàn đã cho thu được hơn 30 can mật, loại 30 lít. Nhưng chỉ trong vòng nửa tiếng con trai ông Toàn đi ra ngoài ăn cơm, kẻ trộm đã khuân mất 3 can mật.

(Còn nữa)

Kỳ  cuối: Nuôi ong như chăm con mọn

Trương Nhất Vương