Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV

Hoàn thiện cơ chế bảo vệ người tố cáo, người đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực

Chiều 5/12, trong khuôn khổ chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo.

Các ý kiến đều đánh giá cao công tác chuẩn bị của cơ quan soạn thảo. Dự án Luật đã bám sát các quan điểm, chủ trương của Đảng nêu tại Nghị quyết số 27, Nghị quyết số 28 và các kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đồng thời xuất phát từ yêu cầu thực tiễn trong tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, bảo vệ người tố cáo và người thi hành công vụ.

Góp ý cụ thể vào dự thảo Luật Khiếu nại, một số đại biểu bày tỏ thống nhất với việc bổ sung cơ chế tạm đình chỉ và đình chỉ giải quyết khiếu nại như quy định bổ sung Điều 11a vào sau Điều 11, nhằm xử lý kịp thời các tình huống phát sinh, tránh kéo dài vụ việc không cần thiết.

Tuy nhiên, để bảo đảm quyền lợi của người khiếu nại, đại biểu đề nghị luật cần quy định rõ quyền được tiếp cận quyết định tạm đình chỉ, đình chỉ giải quyết khiếu nại; đồng thời người khiếu nại phải có quyền kiến nghị, phản ánh đối với các quyết định này trong một thời hạn nhất định. Cách thiết kế này được cho là sẽ hạn chế tối đa nguy cơ lạm dụng hoặc vận dụng tùy tiện trong thực tiễn.

Liên quan căn cứ tạm đình chỉ, một số ý kiến băn khoăn với quy định “sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan” khi khái niệm này còn chung chung. Đại biểu đề nghị cần làm rõ ngay trong luật hoặc giao Chính phủ hướng dẫn cụ thể, nêu rõ những trường hợp nào được coi là bất khả kháng, trở ngại khách quan khi áp dụng biện pháp tạm đình chỉ giải quyết khiếu nại. Đồng thời, dự thảo cần quy định rõ thời hạn tạm đình chỉ tối đa để tránh việc kéo dài quá lâu mà không có điểm dừng pháp lý.

Đoàn Chủ toạ điều hành phiên họp. Ảnh: quochoi.vn

Các đại biểu lưu ý, nếu không quy định chặt chẽ, có thể dẫn tới tình trạng tạm đình chỉ giải quyết khiếu nại ngay cả khi mới phát sinh một số khó khăn nhất định, chưa đến mức bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan. Hệ quả là vụ việc không được giải quyết dứt điểm, bị đùn đẩy, né tránh, kéo dài, gây bất lợi và bức xúc cho công dân.

Đối với Luật Tố cáo, nhiều ý kiến nhấn mạnh yêu cầu hoàn thiện các quy định liên quan đến bảo vệ người tố cáo và người đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Các đại biểu cho biết, thời gian qua, Đảng và Nhà nước rất quan tâm đến nội dung này; Bộ Chính trị đã ban hành Quy định số 231 ngày 17/5/2025 về bảo vệ người đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Quy định này khẳng định người đấu tranh và người thân của họ phải được bảo vệ bí mật danh tính, bảo vệ thông tin cá nhân; đồng thời xác định rõ các hành vi bị nghiêm cấm, đặc biệt là những biểu hiện trả thù, trù dập dưới mọi hình thức. Đây là cơ sở quan trọng để nhận diện, ngăn chặn và xử lý các hành vi xâm hại đối với người tố cáo và gia đình họ.

Trên cơ sở đó, các đại biểu đề nghị rà soát, sửa đổi, bổ sung một cách đồng bộ các quy định trong Luật Tố cáo về bảo vệ người tố cáo, nhất là hệ thống hành vi bị nghiêm cấm, để bảo đảm thống nhất với Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và các văn bản chỉ đạo của Đảng.

Việc điều chỉnh đồng bộ sẽ giúp bảo đảm sự thống nhất giữa quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước, tạo nền tảng pháp lý chặt chẽ, hiệu quả trong bảo vệ người tố cáo, khuyến khích công dân mạnh dạn tham gia đấu tranh với tham nhũng, tiêu cực.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: quochoi.vn

Bên cạnh việc bảo vệ người tố cáo, một số đại biểu đề nghị bổ sung cơ chế bảo vệ người thi hành công vụ trong tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Thực tiễn cho thấy không ít trường hợp cán bộ tiếp dân bị lăng mạ, xúc phạm, công kích, thậm chí đe dọa. Do đó, luật cần quy định rõ các biện pháp phòng ngừa, xử lý nghiêm những hành vi này, bảo đảm an toàn, danh dự cho đội ngũ thực thi công vụ.

Các ý kiến cho rằng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân phải luôn song hành với bảo vệ người thi hành công vụ. Nếu không có cơ chế bảo vệ phù hợp, cán bộ dễ nảy sinh tâm lý e ngại va chạm, né tránh trách nhiệm hoặc xử lý vụ việc theo hướng an toàn cho bản thân, làm giảm hiệu lực, hiệu quả của công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Một nội dung khác được nhiều đại biểu quan tâm là trách nhiệm người đứng đầu. Nhiều ý kiến nhấn mạnh, tình trạng khiếu nại, tố cáo kéo dài, vượt cấp không chỉ do tính chất phức tạp của vụ việc mà còn có nguyên nhân từ sự thiếu trách nhiệm, né tránh của một số cơ quan, cá nhân có thẩm quyền. Vì vậy, dự thảo luật cần thiết lập cơ chế ràng buộc trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu trong trường hợp chậm hoặc né tránh việc tiếp công dân, kéo dài thời hạn giải quyết, chuyển đơn lòng vòng.

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: quochoi.vn

Theo các đại biểu, việc gắn trách nhiệm người đứng đầu với kết quả tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo sẽ tăng tính chủ động, quyết liệt trong xử lý vụ việc, hạn chế tình trạng đùn đẩy, né tránh, qua đó củng cố niềm tin của nhân dân đối với cơ quan nhà nước.

Đồng thời, một số ý kiến đề nghị phát triển cơ chế liên thông giữa cơ sở dữ liệu quốc gia về tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Việc này sẽ giúp xác thực danh tính, kiểm tra việc ủy quyền, hạn chế tình trạng gửi đơn nhiều nơi, khai báo sai lệch hoặc trùng lặp khiếu nại. Qua đó, Nhà nước có thể phân loại rõ hơn giữa khiếu nại đúng và không đúng, tránh lãng phí nguồn lực, tập trung xử lý dứt điểm các vụ việc phức tạp, kéo dài…

* Cũng trong phiên làm việc chiều cùng ngày, Quốc hội thông qua Luật Giám định tư pháp (sửa đổi); Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp; đồng thời thảo luận ở hội trường về dự án Luật Toà án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế.

Lan Anh (tổng hợp)