Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV

Phân cấp mạnh trong quản lý nợ công, ràng buộc trách nhiệm, minh bạch dữ liệu

Sáng 18/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công.

Đóng góp ý kiến thảo luận, các đại biểu thống nhất việc phân cấp, phân quyền trong quản lý nợ công là cần thiết nhằm giảm thủ tục hành chính, rút ngắn quy trình phê duyệt và nâng cao hiệu quả huy động vốn.

Theo đó, dự thảo luật quy định chuyển thẩm quyền quyết định hạn mức vay, cho vay lại, hạn mức bảo lãnh Chính phủ hằng năm từ Chính phủ sang Thủ tướng Chính phủ; đồng thời giao Bộ Tài chính thẩm quyền quyết định việc sửa đổi, bổ sung, gia hạn thỏa thuận vay ODA, vay ưu đãi mà không làm tăng nghĩa vụ trả nợ nước ngoài của Chính phủ.

Đại biểu cũng cho rằng phân cấp phải đi đôi với ràng buộc trách nhiệm, yêu cầu các cơ quan sau khi được ủy quyền phải thực hiện chế độ báo cáo đầy đủ, kịp thời. Các ý kiến đề nghị luật cần quy định rõ trách nhiệm báo cáo giữa các cấp có thẩm quyền để bảo đảm kiểm soát và giám sát chặt chẽ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành phiên thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Về nguyên tắc quản lý nợ công, các đại biểu đồng tình với việc luật hóa quy định “mọi nghĩa vụ nợ của Chính phủ được đối xử bình đẳng”, xem đây là cam kết quan trọng nhằm nâng cao uy tín và hệ số tín nhiệm quốc gia. Tuy vậy, có ý kiến đề nghị làm rõ phạm vi bình đẳng giữa các loại nghĩa vụ nợ, bởi một số khoản vay mang tính bắt buộc, có điều kiện ưu đãi hoặc được Chính phủ bảo lãnh, cần có hướng dẫn chi tiết để tránh xung đột trong xử lý nợ.

Một số đại biểu đề nghị Chính phủ phải bảo đảm công khai, minh bạch tuyệt đối thông tin về nợ công, bao gồm tình hình vay, sử dụng và trả nợ; đồng thời tăng cường vai trò kiểm toán, giám sát của các cơ quan thuộc Quốc hội và Kiểm toán Nhà nước. Những trường hợp đặc thù như nợ khẩn cấp bảo đảm an ninh tài chính quốc gia cũng cần được quy định rõ nguyên tắc xử lý.

Liên quan thủ tục ODA, đại biểu phản ánh quy trình điều chỉnh, gia hạn, kéo dài hiệp định ODA hiện còn quá dài, gây vướng mắc cho địa phương trong triển khai dự án. Vì vậy, có đề xuất giao Thủ tướng Chính phủ thẩm quyền quyết định điều chỉnh khi nội dung thay đổi không làm thay đổi bản chất hiệp định, nhằm bảo đảm tính linh hoạt và rút ngắn thời gian xử lý.

Một vấn đề khác được quan tâm là việc thiếu thống nhất số liệu nợ công giữa các cấp do còn phụ thuộc nhiều vào phương thức quản lý thủ công. Đại biểu đề nghị bổ sung quy định giao Bộ Tài chính xây dựng hệ thống thông tin, dữ liệu nợ công thống nhất, liên thông từ Trung ương đến địa phương; đồng thời quy định rõ trách nhiệm phối hợp, thời điểm đối chiếu và khóa số liệu để bảo đảm kịp thời, minh bạch.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: quochoi.vn

Thảo luận về giao chỉ tiêu vay và vay lại vốn ODA, theo đại biểu, thực tế có địa phương không phát sinh bội chi nhưng vẫn được giao chỉ tiêu vay ODA, dẫn tới bất cập trong quá trình cân đối tài chính. Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu quy định phù hợp hơn, tránh tình trạng địa phương bội thu nhưng vẫn phải nhận chỉ tiêu vay.

Đại biểu cũng nêu rõ, cần đánh giá đầy đủ năng lực quản trị dự án của cơ quan đề xuất vay, nhất là UBND cấp tỉnh và doanh nghiệp nhà nước. Trong thực tế, nhiều dự án chậm tiến độ, đội vốn do năng lực quản lý hạn chế, vì vậy, việc sàng lọc dự án ngay từ đầu là hết sức cần thiết để bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn vay.

Về cơ chế vay lại vốn ODA đối với đơn vị sự nghiệp công lập, đại biểu cho rằng đây là bước mở quan trọng trong huy động nguồn lực, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro tài khóa nếu không gắn với cơ chế đánh giá rủi ro và khả năng trả nợ; đồng thời lưu ý tình trạng “vay thì dễ, chi thoải mái nhưng trả nợ lại trông chờ ngân sách” và nhấn mạnh yêu cầu siết chặt giám sát.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng giải trình. Ảnh: quochoi.vn

Giải trình tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết dự thảo luật kế thừa các nguyên tắc của Luật Quản lý nợ công 2017 và bổ sung nguyên tắc cấp phát đối với địa phương và đơn vị sự nghiệp công lập.

Theo Bộ trưởng, căn cứ các nghị quyết của Bộ Chính trị, đặc biệt là Nghị quyết 57 và Nghị quyết 71, luật mở thêm cơ chế cấp phát cho đơn vị sự nghiệp công lập chưa bảo đảm mức độ tự chủ tài chính, nhất là trong lĩnh vực giáo dục, khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, các đơn vị này vẫn phải vay lại một phần nhằm tránh tạo ra tâm lý ỷ lại và bảo đảm trách nhiệm trả nợ.

Đối với địa phương và đơn vị sự nghiệp công lập hiện chưa cân đối được ngân sách, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết Chính phủ sẽ nghiên cứu mức hỗ trợ phù hợp khi xem xét cơ chế vay lại vốn ODA. Những trường hợp đã tự chủ sẽ tiếp tục thực hiện cơ chế vay lại bình thường để nâng cao trách nhiệm sử dụng vốn…

* Cũng trong phiên làm việc sáng nay, các đại biểu thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm.

Lan Anh (tổng hợp)