Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV

Đánh giá kỹ tác động ngân sách, rủi ro gian lận khi mở rộng đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng

Chiều 9/12, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT).

Thảo luận về Khoản 1 Điều 5, liên quan đến đối tượng không chịu thuế GTGT đối với sản phẩm nông, lâm, thủy sản chưa chế biến hoặc chỉ qua sơ chế thông thường, các đại biểu đánh giá cao chủ trương của dự thảo khi mở rộng phạm vi và làm rõ chính sách áp dụng đối với cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt trong khâu bán ra và nhập khẩu. Việc bổ sung trường hợp doanh nghiệp, hợp tác xã bán sản phẩm chưa chế biến cho doanh nghiệp, hợp tác xã khác được cho là phù hợp với thực tế vận hành chuỗi nông sản.

Theo đại biểu, vướng mắc lớn nhất không nằm ở phạm vi điều chỉnh, mà ở chỗ khái niệm “sơ chế thông thường” đã gây tranh cãi suốt nhiều năm, dẫn đến cách hiểu khác nhau giữa các địa phương. Các hoạt động như phân loại, bảo quản lạnh, bóc vỏ, sấy khô, hút chân không, đóng gói… có nơi được coi là sơ chế, nơi lại xem là chế biến, kéo theo tranh chấp thuế, chậm hoàn thuế, phát sinh thanh tra, kiểm tra kéo dài và đẩy doanh nghiệp vào thế rủi ro pháp lý.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên họp. Ảnh: quochoi.vn

Đại biểu đề nghị giao Bộ Tài chính ban hành danh mục và tiêu chí định lượng cụ thể về “sơ chế thông thường”, trên cơ sở thông lệ quốc tế và đặc thù nông sản Việt Nam; đồng thời phân định rõ ràng giữa sơ chế và chế biến theo mức độ thay đổi tính chất sản phẩm, giá trị gia tăng hoặc ứng dụng công nghệ. Cùng với đó là hoàn thiện quy định về chứng từ nguồn gốc, quy trình thu mua để phòng, chống gian lận thuế nhưng không tạo gánh nặng hành chính cho doanh nghiệp.

Từ góc nhìn chi phí sản xuất, đại biểu kiến nghị cần cân nhắc chuyển một số nhóm hàng nông, thủy sản từ đối tượng không chịu thuế sang áp dụng thuế suất thấp 0% hoặc 5% để doanh nghiệp được khấu trừ, hoàn thuế đầu vào, giảm chi phí và tăng sức cạnh tranh, thay vì để toàn bộ gánh nặng chi phí thuế “đọng” ở khâu đầu vào.

Bên cạnh yêu cầu tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp nông nghiệp, đại biểu nhấn mạnh phải đánh giá kỹ tác động ngân sách và rủi ro gian lận khi mở rộng đối tượng không chịu thuế. Trong thực tế, có sự chênh lệch lớn giữa trường hợp doanh nghiệp mua hàng trực tiếp từ người sản xuất và mua qua trung gian; nếu không làm rõ ranh giới này, rất dễ phát sinh mua bán hóa đơn, trục lợi chính sách miễn thuế.

Đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: quochoi.vn

Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo cần xác định rõ: đối tượng được hưởng chính sách là mua trực tiếp từ người sản xuất hay có thể qua các tầng nấc thương mại, và nếu có thì cơ chế quản lý phải đủ chặt chẽ, minh bạch. Một số ý kiến cũng lưu ý, hồ sơ đánh giá tác động hiện nay chưa làm rõ quy mô nguồn thu có thể giảm khi mở rộng đối tượng không chịu thuế, trong khi đây là cơ sở quan trọng để bảo đảm tính bền vững của chính sách.

Một nội dung khác thu hút sự chú ý là đề xuất sửa đổi Khoản 5 Điều 9 về thuế suất GTGT đối với phế phẩm, phụ phẩm, phế liệu. Đại biểu cho rằng, trong các ngành như dệt may, chế biến gỗ, luyện kim, chế biến nông, thủy sản… lượng phế liệu phát sinh rất lớn, nhưng lâu nay do thiếu quy định cụ thể nên cơ quan thuế thường áp dụng mức 10% chung, gây khó khăn, thiệt thòi cho doanh nghiệp.

Việc sửa đổi theo hướng áp dụng thuế suất phù hợp cho từng nhóm phế phẩm, phế liệu thu hồi được đánh giá sẽ mang lại lợi ích kép: vừa giảm chi phí đầu vào cho các cơ sở sản xuất thức ăn chăn nuôi, phân bón hữu cơ, vừa tạo điều kiện để tiêu thụ các phụ phẩm như cám, bã rượu, bã bia, vỏ tôm, bã sắn… thay vì trở thành gánh nặng ô nhiễm môi trường. Đại biểu nhấn mạnh, chính sách thuế cần đồng bộ với chủ trương phát triển kinh tế tuần hoàn, sản xuất xanh.

Quang cảnh phiên làm việc. Ảnh: quochoi.vn

Về chính sách thuế đối với phân bón, đại biểu nêu rõ bất cập khi cùng là đầu vào của nông nghiệp nhưng thức ăn chăn nuôi và phân bón đang bị “ứng xử” khác nhau trong luật thuế. Một bên là đối tượng không chịu thuế và được khấu trừ đầu vào; bên kia chịu thuế 5% với mục tiêu cũng để được khấu trừ đầu vào, song thực tế làm tăng chi phí, cuối cùng người nông dân và giá lương thực phải gánh. Trong bối cảnh trồng trọt chịu nhiều thiệt hại do thiên tai, biến đổi khí hậu, việc xem xét đưa phân bón trở lại nhóm không chịu thuế được cho là phù hợp để bảo vệ sinh kế nông dân, tạo mặt bằng chi phí hợp lý hơn.

Từ góc nhìn đầu tư và năng lực cạnh tranh, đại biểu lưu ý, chính sách thuế không hợp lý có thể khiến doanh nghiệp FDI trong lĩnh vực sản xuất phân bón, vật tư nông nghiệp khó cạnh tranh với hàng nhập khẩu, thậm chí cân nhắc rút khỏi thị trường Việt Nam. Do đó, việc rà soát, điều chỉnh thuế GTGT với phân bón, thức ăn gia súc, thuốc thú y… cần được đặt trong tổng thể mục tiêu thu hút đầu tư, tăng tự chủ sản xuất và bảo đảm an ninh lương thực.

Liên quan đến sản phẩm phái sinh điện lực, một số đại biểu đề nghị bổ sung vào nhóm không chịu thuế GTGT đối với các giao dịch hợp đồng kỳ hạn điện, hợp đồng quyền chọn mua, bán điện, hợp đồng tương lai điện theo quy định pháp luật về điện lực.

Theo đại biểu, hiện nay, Luật Điện lực đã quy định về các sản phẩm này nhưng Luật Thuế GTGT chưa cập nhật, tạo khoảng trống pháp lý, ảnh hưởng tới lộ trình phát triển thị trường điện cạnh tranh nhiều cấp độ. Việc bổ sung kịp thời trong lần sửa luật này sẽ giúp tháo gỡ vướng mắc, hỗ trợ triển khai chủ trương của Đảng, Nhà nước về thị trường điện minh bạch, hiệu quả…

Lan Anh (tổng hợp)