Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV:

Tăng cường phân định thẩm quyền, hiệu lực thực thi các kiến nghị giám sát

Tiếp tục chương tình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, sáng 24/10, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương, các đại biểu xem xét và thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND (sửa đổi).

Trình bày Báo cáo tóm tắt giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình cho biết: Dự thảo Luật được bố cục gồm 5 chương, 45 điều, giảm 46 điều so với Luật Giám sát hiện hành (trong đó, đã bỏ 55 điều, kế thừa và sửa đổi 36 điều, bổ sung mới 9 điều).

Căn cứ các nội dung của dự án Luật và số lượng điều luật được lược bỏ, sửa đổi, bổ sung mới, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã điều chỉnh phạm vi sửa đổi của Luật để sửa đổi toàn diện Luật Giám sát hiện hành và đổi tên là Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND (sửa đổi).

Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình trình bày Báo cáo tóm tắt giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật. Ảnh: quochoi.vn

Về nguyên tắc hoạt động giám sát (Điều 3), Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình nêu rõ: Một số ý kiến đề nghị bổ sung nguyên tắc bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện, trực tiếp của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Một số ý kiến đề nghị rà soát Luật Giám sát hiện hành để bổ sung, quy định đầy đủ hơn các nguyên tắc trong hoạt động giám sát, bảo đảm hoạt động giám sát có trọng tâm, trọng điểm và gắn kết với các chức năng quan trọng khác của Quốc hội và HĐND.

Trên cơ sở kế thừa các nguyên tắc hoạt động giám sát đã được quy định tại Luật Giám sát hiện hành, đồng thời, tiếp thu ý kiến của ĐBQH, UBTVQH đã chỉ đạo rà soát, nghiên cứu kỹ lưỡng và bổ sung 3 nguyên tắc mới tại Điều 3 của dự thảo Luật gồm: Bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng Cộng sản Việt Nam; Giám sát toàn diện nhưng có trọng tâm, trọng điểm, bám sát thực tiễn; Bảo đảm gắn kết giữa hoạt động giám sát với việc hoàn thiện chính sách, pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương”.

Về thẩm quyền giám sát của Quốc hội, HĐND (các điều 13, 16, 19, 22, 25, 27, 30, 33, 36 và 37), một số ý kiến đề nghị nghiên cứu, sửa đổi để phân định rõ thẩm quyền giám sát tối cao của Quốc hội, giám sát của UBTVQH, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội thường xuyên, tập trung đối với các cơ quan nhà nước ở trung ương; chỉ giám sát đối với cơ quan nhà nước ở địa phương trong trường hợp thật sự cần thiết để tránh trùng lặp với hoạt động giám sát của HĐND.

UBTVQH xin báo cáo như sau: Điều 4 của Luật Giám sát hiện hành có điều khoản quy định chung về thẩm quyền của các chủ thể mà không xác định rõ đối tượng chịu sự giám sát, phạm vi giám sát, dẫn đến thực tiễn thực hiện còn nhiều bất cập, trùng lặp, làm giảm hiệu quả giám sát.

Để khắc phục hạn chế này, đồng thời thực hiện chủ trương tăng cường phân cấp, phân quyền, tiếp thu ý kiến ĐBQH, dự thảo Luật được chỉnh lý theo hướng: Bỏ các nội dung quy định chung, đồng thời quy định rõ thẩm quyền của từng chủ thể giám sát tại các điều 13, 16, 19, 22, 25, 27, 30, 33, 36 và 37 của dự thảo Luật. Trong đó xác định:

Quốc hội, UBTVQH, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội thường xuyên giám sát hoạt động và văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở trung ương.

HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND cấp tỉnh thường xuyên giám sát hoạt động và VBQPPL của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở cấp tỉnh; HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND cấp xã giám sát hoạt động và VBQPPL của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở cấp xã.

Trường hợp cần thiết do yêu cầu của thực tiễn, Quốc hội, UBTVQH, các cơ quan của Quốc hội tiến hành giám sát hoạt động của các chủ thể khác ở trung ương và địa phương; HĐND và các cơ quan của HĐND cấp tỉnh tiến hành giám sát các chủ thể khác ở địa phương (quy định này tiếp tục kế thừa khoản 2 Điều 4 của Luật Giám sát hiện hành và không bỏ thẩm quyền giám sát của Quốc hội đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân tại địa phương)…

Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương điều hành nội dung làm việc. Ảnh: quochoi.vn

Thảo luận tại hội trường, các đại biểu đồng tình việc thông qua dự án Luật với những nội dung tiến bộ khả thi sẽ là động lực quan trọng để đổi mới, nâng cao hơn nữa hiệu quả giám sát - một trong những chức năng then chốt của Quốc hội và HĐND các cấp.

Đại biểu cho rằng, hiện nay các nghị quyết, kết luận hoặc kiến nghị giám sát của Quốc hội, UBTVQH, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội và HĐND tuy có giá trị chính trị cao, nhưng chưa có cơ chế pháp lý buộc thực hiện.

Luật hiện hành chưa quy định rõ trách nhiệm, chế tài, thời hạn và cơ quan theo dõi việc thực hiện kiến nghị giám sát. Nhiều trường hợp cơ quan chịu giám sát chậm báo cáo hoặc chỉ “trả lời hình thức”, không có kết quả cụ thể, dẫn đến tình trạng “giám sát xong là xong”.

Do vậy, đại biểu kiến nghị bổ sung điều khoản riêng quy định: Cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu giám sát phải báo cáo kết quả thực hiện nghị quyết, kết luận, kiến nghị giám sát trong thời hạn 60 ngày kể từ ngày nhận được văn bản. Cơ quan giám sát có quyền yêu cầu báo cáo bổ sung hoặc tiến hành giám sát lại nếu kết quả không đạt yêu cầu.

Đại biểu tham dự phiên làm việc. Ảnh: quochoi.vn

Trường hợp không thực hiện hoặc cố tình trì hoãn, chủ thể giám sát được quyền kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét trách nhiệm của người đứng đầu. Cùng với đó, bổ sung cơ chế “truy cứu trách nhiệm hành chính hoặc kỷ luật” đối với người đứng đầu cơ quan không chấp hành kiến nghị giám sát - có thể dẫn chiếu sang Luật Cán bộ, công chức và Luật Tổ chức Chính phủ/HĐND - UBND. Giao UBTVQH định kỳ tổng hợp, công bố công khai danh mục cơ quan, địa phương chậm hoặc chưa thực hiện kiến nghị giám sát, tạo áp lực công khai và minh bạch.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng kiến nghị quy định trách nhiệm của người đứng đầu (cả về trách nhiệm chính trị và trách nhiệm hành chính) trong việc thực hiện kết luận giám sát; tăng cường vai trò của UBTVQH, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các Ban của HĐND… trong việc theo dõi, giám sát và tổ chức đánh giá, kiểm tra lại việc giám sát lại.

Để các quy định của Luật có tính chất khả thi và thực tiễn, đại biểu kiến nghị cần đặc biệt chú trọng bảo đảm quyền tiếp cận thông tin đầy đủ, kịp thời cho các chủ thể giám sát như quy định tại Điều 4 dự thảo luật. Trách nhiệm cung cấp thông tin của các cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát phải được theo dõi, giám sát chặt chẽ và phải có cơ chế đủ mạnh đối với các hành vi cản trở và không hợp tác…

* Trong phiên làm việc chiều nay, Quốc hội tiến hành họp riêng về công tác nhân sự.

Lan Anh (tổng hợp)