Tính thời sự của công tác dự báo chiến lược trong Cách mạng Tháng Tám

Với tầm nhìn chiến lược và sự nhạy cảm về chính trị, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa ra những dự báo chiến lược thiên tài, từ đó có những chỉ đạo kịp thời, đúng đắn, sáng tạo để chuẩn bị các điều kiện cần thiết, tranh thủ thời cơ lịch sử giành lấy những thắng lợi vĩ đại trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, đặc biệt rõ nét trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Bài học về tầm quan trọng của công tác dự báo chiến lược vẫn vẹn nguyên tính thời sự trong giai đoạn đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình hiện nay.

Năm 1942, khi viết cuốn sách “Lịch sử nước ta”, trong phần “Những năm quan trọng” ở cuối tác phẩm, Hồ Chí Minh đã dự báo: “1945 Việt Nam độc lập”. Tháng 10/1944, trong “Thư gửi đồng bào toàn quốc”, Người viết: “Cơ hội cho dân tộc ta giải phóng chỉ ở trong một năm hoặc năm rưỡi nữa. Thời gian rất gấp. Ta phải làm nhanh”. Cuối năm 1944, Người quyết định thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân và giao cho đồng chí Võ Nguyên Giáp phụ trách.

Ngày 6/8/1945, được tin Mỹ đã ném bom nguyên tử xuống Hirosima (Nhật Bản), Hồ Chí Minh yêu cầu viết nhiều thư hỏa tốc thúc giục đại biểu các địa phương nhanh về Tân Trào họp Hội nghị toàn quốc của Đảng. Ngày 16/8/1945, Đại hội Quốc dân họp ở Tân Trào dưới sự chủ trì của Hồ Chí Minh. Sau Đại hội, Người gửi “Thư kêu gọi nổi dậy Tổng khởi nghĩa” đến đồng bào cả nước: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”.

Ngày 19/8/1945, sau cuộc mít tinh tại Quảng trường Nhà hát Lớn, tự vệ và quần chúng nhân dân Thủ đô đã đánh chiếm Phủ Khâm Sai (Bắc Bộ phủ), cơ quan đầu não của chính quyền tay sai Pháp ở Bắc Bộ. Ảnh: Tư liệu TTXVN

Ngày 14/8/1945, các đơn vị giải phóng quân mở đầu tấn công giải phóng các thị xã Cao Bằng, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Yên Bái. Ngày 19/8/1945, khởi nghĩa thành công ở Hà Nội. Ở Huế, chiều 30/8, vua Bảo Đại đọc chiếu thoái vị, nộp quốc ấn và kiếm cho đại diện Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Ở Sài Gòn, sáng 25/8, Ủy ban nhân dân Nam Kỳ ra mắt, chính quyền đã về tay nhân dân.

Như vậy, cuộc Tổng khởi nghĩa đã diễn ra thành công trong cả nước chỉ trong vòng 15 ngày, trước lúc quân Đồng minh đổ bộ vào Việt Nam, đúng như kế hoạch đã định. Đó là sự thành công trọn vẹn, không đổ máu. Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời đọc bản Tuyên ngôn độc lập, tuyên bố với toàn thế giới: Nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa ra đời.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 nói riêng và cách mạng Việt Nam nói chung đã cho thấy tầm quan trọng của công tác dự báo chiến lược. Bài học lịch sử cho thấy khi làm tốt công tác dự báo chiến lược, chúng ta sẽ giữ thế chủ động, giành thắng lợi. Ngược lại, khi không sớm dự báo được những biến chuyển bất ngờ của thời cuộc, đất nước sẽ rơi vào thế bị động, đối mặt với nguy cơ. Trong xu thế vận động, phát triển nhanh chóng của thế giới hiện nay, công tác dự báo chiến lược đã, đang và sẽ ngày càng đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách, chiến lược đối ngoại đưa ra quyết sách đúng đắn, hiệu quả và phù hợp với tình hình.

Do đó, công tác dự báo chiến lược luôn được Đảng ta rất coi trọng, xem là cơ sở khoa học và lý luận, cung cấp hệ thống luận cứ quan trọng để Đảng hoạch định đường lối, chủ trương trong lãnh đạo xây dựng và phát triển đất nước. Làm tốt công tác dự báo chiến lược về chính trị, kinh tế, quốc phòng, an ninh, đối ngoại sẽ giúp Việt Nam tận dụng được thời cơ, vượt qua thách thức, trên cơ sở đó tối đa hóa lợi ích quốc gia - dân tộc, đồng thời lường trước những khó khăn, thách thức, chủ động kịch bản đề phòng các nguy cơ, rủi ro và bất trắc có thể xảy ra.

Đại hội XIII của Đảng yêu cầu: “Nâng cao bản lĩnh, năng lực dự báo và chất lượng công tác hoạch định đường lối, chính sách phù hợp với thực tiễn Việt Nam và xu hướng phát triển của thời đại”. Nâng cao năng lực dự báo chiến lược sẽ tăng cường năng lực lãnh đạo của Đảng, góp phần làm cho đất nước giữ vững thế chủ động chiến lược, không để bị động, bất ngờ trong mọi tình huống.

Cách mạng công nghiệp lần thứ tư thúc đẩy những đột phá về công nghệ như trí tuệ nhân tạo, Internet siêu tốc, vật liệu mới, lưu trữ năng lượng và tin học lượng tử... có tác động mạnh, nhiều chiều đến các mặt đời sống kinh tế - xã hội của đất nước. Xung đột vũ trang, chiến tranh thương mại, sự thay đổi đột ngột trong chính sách đối ngoại của các nước lớn trên thế giới có tác động mạnh mẽ đến sự phát triển của mọi quốc gia, trong đó có Việt Nam. Do đó, công tác dự báo chiến lược cần phải sớm nhận rõ được những nguy cơ để có thể kịp thời phản ứng, chủ động đưa ra các giải pháp hạn chế thiệt hại.

80 năm đã trôi qua kể từ mùa thu tháng Tám lịch sử nhưng ý nghĩa lớn lao của thắng lợi vĩ đại năm nào thì vẫn vẹn nguyên. Bài học về tầm quan trọng của công tác dự báo chiến lược mà Cách mạng tháng Tám năm 1945 là một minh chứng sống động vẫn vẹn nguyên tính thời sự khi đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình hiện nay.

TS. Lại Thị Ngọc Hạnh

Trường Đại học Tây Nguyên