Nâng cao ý thức phòng cháy chữa cháy từ mỗi gia đình

Công tác phòng cháy, chữa cháy không chỉ là trách nhiệm của lực lượng chức năng mà quan trọng hơn là ý thức về bảo đảm an toàn của mỗi gia đình.

Nguyên nhân gây cháy từ thói quen sinh hoạt

Theo thống kê của Cục Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ (PCCC&CNCH) - Bộ Công an, trung bình mỗi năm cả nước xảy ra hàng nghìn vụ cháy. Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, toàn quốc đã xảy ra 1.710 vụ hỏa hoạn, làm 42 người chết, 48 người bị thương, gây thiệt hại về tài sản gần 161 tỷ đồng và 216,94 ha rừng. Đáng báo động, các vụ cháy tại nhà dân và nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh chiếm trên 50% tổng số vụ, chủ yếu ở khu đô thị đông dân cư, với nguyên nhân phổ biến nhất là sự cố hệ thống điện (74,6%) và sơ suất, bất cẩn khi sử dụng nguồn lửa, nguồn nhiệt (18,5%).

Tại tỉnh Đắk Lắk, trung bình mỗi năm cũng xảy ra hàng chục vụ cháy, gây thiệt hại về tài sản. Vẫn còn nhiều người quan niệm sai lầm rằng cháy nổ chỉ là mối đe dọa tại các cơ sở sản xuất lớn, trung tâm thương mại hay những nơi chứa nhiều chất dễ cháy, khó có thể xảy ra trong ngôi nhà của mình.

Thực tế hoàn toàn ngược lại, không ít vụ hỏa hoạn thương tâm bắt nguồn từ chính nhà ở, xuất phát từ những nguyên nhân đơn giản hoặc thói quen sinh hoạt thiếu an toàn hằng ngày, như: chập điện do dây dẫn, thiết bị cũ kỹ; quá tải hệ thống điện khi sử dụng quá nhiều thiết bị cùng lúc; đấu nối điện tạm bợ, chằng chịt thiếu an toàn; thói quen sạc xe điện, thiết bị điện qua đêm; thắp hương, đốt vàng mã trong nhà mà không có biện pháp che chắn hay thậm chí là sự bất cẩn như quên tắt bếp sau khi nấu ăn…

Tất cả đều là nguyên nhân tiềm ẩn, có thể trở thành nguồn phát sinh cháy bất cứ lúc nào, gây hậu quả khôn lường.

Thành viên Tổ liên gia an toàn PCCC thực hành sử dụng bình chữa cháy xách tay.

Đáng lo ngại hơn, không ít gia đình còn chủ quan tích trữ vật liệu, chất dễ cháy hay sắp xếp hàng hóa, vật dụng không gọn gàng, gây cản trở hoặc bịt kín lối thoát hiểm. Khi hỏa hoạn xảy ra, đó chính là điều kiện thuận lợi để ngọn lửa bùng phát nhanh chóng, khiến người trong nhà khó thoát nạn, đồng thời cản trở lực lượng chức năng tiếp cận, ứng cứu. Nhiều gia đình khi đối mặt với sự cố thường có tâm lý hoảng loạn, không biết cách xử lý ban đầu, một số nhà có bình chữa cháy nhưng lại không biết cách sử dụng hoặc bình đã cũ, hư hỏng do không kiểm tra, bảo dưỡng định kỳ; khi ngọn lửa bùng phát lớn thì không có lối thoát hiểm an toàn, dẫn đến những hậu quả đau lòng mà lẽ ra có thể phòng tránh được.

An toàn phòng cháy là trách nhiệm của mỗi gia đình

Có thể nói, an toàn phòng cháy chữa cháy (PCCC) trước hết là trách nhiệm của mỗi cá nhân, mỗi hộ gia đình. Mỗi ngôi nhà cần được xem là một “pháo đài PCCC” bảo vệ tính mạng, tài sản của các thành viên, vì chỉ một sơ suất nhỏ cũng có thể biến tổ ấm thành nơi xảy ra sự cố nghiêm trọng. Không chỉ vậy, sự lơ là của một gia đình còn có thể gây ảnh hưởng đến nhiều hộ gia đình khác, nhất là ở những khu dân cư đông đúc, nhà ở san sát. Do đó, nâng cao nhận thức về PCCC cho từng gia đình chính là nền tảng để xây dựng một xã hội an toàn, văn minh và bền vững.

Giải pháp quan trọng, cấp thiết nhất là từng hộ gia đình phải được trang bị kiến thức và kỹ năng PCCC, ở đó mỗi thành viên đều biết cách xử lý khi có cháy, cách sử dụng phương tiện chữa cháy ban đầu (bình chữa cháy, cát, nước…) cũng như kỹ năng thoát nạn an toàn. Mỗi gia đình cần trang bị bình chữa cháy xách tay, mặt nạ phòng độc, dây tự cứu, phương tiện phá dỡ thô sơ; nhà ở có bố trí lối thoát hiểm dự phòng; thường xuyên kiểm tra, bảo trì hệ thống điện, bếp gas; không để vật dụng dễ cháy gần nguồn nhiệt; không sạc thiết bị, xe điện qua đêm hoặc không có người trông coi…

Lực lượng Cảnh sát PCCC&CNCH tổ chức thực tập phương án chữa cháy tại khu dân cư trên địa bàn phường Buôn Ma Thuột.

Đối với loại hình nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh, ngoài việc tuân thủ nghiêm ngặt các điều kiện an toàn theo quy định tại Điều 21 Luật PCCC&CNCH, mỗi gia đình cần tích cực tham gia xây dựng mô hình “Tổ liên gia an toàn PCCC”, “Điểm chữa cháy công cộng”. Thực tế cho thấy, ở những nơi triển khai hiệu quả các mô hình này, tỷ lệ cháy nổ giảm rõ rệt, ý thức người dân được nâng cao do các hộ gia đình đã chủ động trang bị phương tiện chữa cháy, thoát nạn và thường xuyên tham gia tập huấn kỹ năng xử lý tình huống. Trong nhiều vụ cháy xảy ra tại khu dân cư, khi lực lượng chức năng còn đang trên đường đến hiện trường, chính các thành viên trong tổ liên gia đã kịp thời sử dụng phương tiện tại chỗ, phối hợp chữa cháy, cứu người, ngăn chặn nguy cơ cháy lan; nhờ vậy nhiều đám cháy được khống chế ngay từ khi mới phát sinh, không để bùng phát thành cháy lớn, hạn chế tối đa thiệt hại.

Tại tỉnh Đắk Lắk, mô hình trên đã được triển khai đồng bộ ở 100% xã, phường. Toàn tỉnh hiện có 680 tổ liên gia an toàn PCCC và 175 điểm chữa cháy công cộng đang duy trì hoạt động hiệu quả. Các mô hình này đã và đang trở thành “cánh tay nối dài” vững chắc của lực lượng Cảnh sát PCCC&CNCH trong công tác phòng ngừa, xử lý sự cố ngay từ cơ sở.

Khi cộng đồng cùng chung tay, mỗi hộ gia đình không chỉ bảo vệ chính mình mà còn góp phần bảo đảm an toàn cho cả khu vực. Vì vậy, các cấp, ngành, chính quyền địa phương cần chú trọng nhân rộng mô hình này; chú trọng tuyên truyền, vận động để người dân hưởng ứng, tham gia. Đồng thời, các cơ quan báo chí, truyền thông và mạng xã hội cần đẩy mạnh phổ biến kiến thức, đăng tải những câu chuyện thực tế để khuyến cáo và những gương người tốt, việc tốt trong công tác PCCC để tuyên truyền, nhân rộng xây dựng phong trào toàn dân tham gia PCCC&CNCH.

Có thể khẳng định rằng, nếu mỗi gia đình đều nâng cao ý thức, chủ động trang bị kỹ năng và phương tiện PCCC thì sẽ giảm thiểu tối đa nguy cơ cháy nổ, hạn chế thấp nhất thiệt hại về người và tài sản. An toàn PCCC không bắt đầu từ những việc làm lớn lao mà từ những hành động giản đơn trong đời sống hằng ngày, từ chính mỗi người dân và mỗi gia đình.

Đại tá Y San Adrơng 

Phó Giám đốc Công an tỉnh Đắk Lắk