Đồng khởi Hòa Thịnh - Ngọn lửa cách mạng thắp lên từ lòng dân

Những ngày này, nhiều đoàn khách từ khắp nơi tìm về Khu di tích lịch sử quốc gia Đồng Khởi Hòa Thịnh (xã Hòa Thịnh) để dâng hương, tham quan và tìm hiểu về truyền thống lịch sử hào hùng của cuộc đồng khởi cách đây tròn 65 năm (22/12/1960).

Từ Nghị quyết số 15…

Những năm sau Hiệp định Giơ-ne-vơ 1954, phong trào cách mạng ở miền Nam nói chung, Phú Yên (cũ) nói riêng lâm vào giai đoạn vô cùng cam go. Chính quyền Mỹ - Diệm thẳng tay đàn áp, khủng bố phong trào cách mạng. Luật 10/59 với máy chém lưu động được ban hành, đặt những người cộng sản và quần chúng yêu nước ra ngoài vòng pháp luật, biến nhiều vùng quê yên bình thành “vùng trắng”, nơi máu và nước mắt hòa lẫn.

Trước yêu cầu bức thiết của thực tiễn cách mạng, đầu năm 1959, Trung ương Đảng ban hành Nghị quyết số 15 xác định con đường phát triển của cách mạng miền Nam là khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân, giải phóng miền Nam khỏi ách thống trị của đế quốc. Đây là bước ngoặt có ý nghĩa sống còn, tạo cơ sở lý luận và thực tiễn để phong trào cách mạng chuyển từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công.

Ông Dương Dụ (95 tuổi), một nhân chứng lịch sử, xúc động kể lại khí thế của quân và dân Hòa Thịnh trong cuộc đồng khởi cách đây tròn 65 năm.

Sau khi quán triệt Nghị quyết số 15, phong trào cách mạng ở huyện Tuy Hòa 1 có những chuyển biến rõ rệt. Tỉnh ủy Phú Yên đã chỉ đạo Huyện ủy Tuy Hòa 1 lựa chọn địa bàn phù hợp để phát động quần chúng nổi dậy. Hòa Thịnh được chọn không chỉ vì là xã có cơ sở chính trị vững chắc, phong trào quần chúng mạnh mà còn bởi vị trí địa lý đặc biệt: ba bề núi sông bao bọc, giao thông cách trở, đường mòn quanh co, phải qua nhiều chặng sông đò, rất thuận lợi cho ta và bất lợi cho địch trong việc cơ động lực lượng.

Chi bộ Đảng và nhân dân Hòa Thịnh đẩy mạnh việc rút thanh niên đưa ra vùng căn cứ, tổ chức vận động sâu rộng đến từng gia đình, từng người dân; đồng thời xây dựng cơ sở nội tuyến, phân hóa lực lượng dân vệ, làm tan rã hàng ngũ tay sai ở cơ sở. Lòng dân được hun đúc, khí thế cách mạng âm thầm lan tỏa, chờ thời cơ bùng nổ.

Đêm 22/12/1960 lịch sử

Đúng 19 giờ ngày 22/12/1960, cuộc đồng khởi chính thức bắt đầu. Đông đảo quần chúng nhân dân cùng lực lượng vũ trang huyện chia làm nhiều mũi tiến công. Lực lượng tham gia chỉ có 4 súng tiểu liên, 1 cacbin, 6 súng ngắn, còn lại là gậy gộc, dây thừng, giáo mác… nhưng bằng ý chí và sức mạnh của lòng dân, các mũi tiến công đã nhanh chóng làm chủ tình hình, truy bắt bọn tề ngụy, xóa bỏ chính quyền địch, thành lập chính quyền cách mạng ngay trong đêm.

Khoảng 1 giờ sáng 23/12/1960, tại trụ sở xã Hòa Thịnh, cuộc mít-tinh mừng thắng lợi được tổ chức. Hàng nghìn người dân hô vang những khẩu hiệu đầy khí thế: “Đả đảo đế quốc Mỹ và bọn tay sai”, “Cách mạng miền Nam nhất định thắng lợi”. Đến 3 giờ sáng, cuộc mít-tinh kết thúc. Hòa Thịnh chính thức trở thành xã đầu tiên ở đồng bằng Khu 5 do chính quyền cách mạng làm chủ.

Nhìn lại sự kiện này, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên Nguyễn Thành Quang từng khẳng định, việc Tỉnh ủy chọn Hòa Thịnh làm nơi phát động đồng khởi là một quyết định hoàn toàn đúng đắn và mang tính chiến lược. Không chỉ bởi thực lực chính trị đã được chuẩn bị kỹ lưỡng, mà còn bởi địa hình đặc thù của Hòa Thịnh tạo lợi thế rõ rệt cho ta và đặt địch vào thế bị động, khó đối phó.

Hòa Thịnh phát huy truyền thống cách mạng, vượt lên gian khó để dựng xây và phát triển. Ảnh: Thanh Nhân

Thắng lợi của Đồng khởi Hòa Thịnh nhanh chóng lan tỏa, tạo hiệu ứng dây chuyền mạnh mẽ. Từ đây, phong trào diệt ác, phá kìm được đẩy mạnh ở các xã Hòa Đồng, Hòa Tân, Hòa Mỹ, Hòa Hiệp; vùng giải phóng của tỉnh Phú Yên (cũ) mở rộng với hơn 20.000 dân. Phong trào sản xuất nuôi quân, đóng góp cho cách mạng phát triển sôi nổi. Hàng nghìn thanh niên tình nguyện thoát ly gia đình, gia nhập bộ đội giải phóng, tỏa đi khắp các chiến trường Khu 5, góp phần làm nên thắng lợi cuối cùng của cuộc kháng chiến chống Mỹ.

Khu ủy Khu 5 đánh giá Đồng khởi Hòa Thịnh là “điểm mở đầu cho phong trào giải phóng các tỉnh đồng bằng Khu 5”. Cùng với Bến Tre, Trà Bồng, Đồng khởi Hòa Thịnh đã đi vào lịch sử dân tộc như một minh chứng sinh động cho sức mạnh của lòng dân và sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng.

Lê Hảo