Bỏ thuế khoán, bước chuyển tất yếu trong kỷ nguyên số

Theo Đề án “Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán” vừa được Bộ Tài chính phê duyệt, từ ngày 1/1/2026, hơn 5 triệu hộ kinh doanh trên cả nước sẽ không còn nộp thuế theo phương pháp khoán mà chuyển sang nộp thuế theo phương thức kê khai. Đây là bước ngoặt lớn trong tiến trình cải cách quản lý thuế, hướng đến mục tiêu minh bạch, công bằng và hiện đại hóa nền tài chính quốc gia.

Nhiều năm qua, thuế khoán là khái niệm quen thuộc với hàng triệu hộ kinh doanh cá thể. Cơ quan thuế dựa vào doanh thu ước tính, quy mô, địa điểm, mặt hàng để ấn định mức thuế phải nộp. Cách làm này từng phát huy hiệu quả trong giai đoạn nền kinh tế còn nhỏ lẻ, quản lý thủ công. Nhưng khi quy mô sản xuất, thương mại và dịch vụ ngày càng phát triển, phương pháp khoán dần bộc lộ nhiều bất cập.

Trong bối cảnh đó, việc chuyển sang nộp thuế theo phương pháp kê khai là bước đi tất yếu, phù hợp với xu thế quản lý hiện đại. Khi các nền tảng công nghệ, hóa đơn điện tử, thanh toán số ngày càng phổ biến, việc kê khai doanh thu, chi phí và nghĩa vụ thuế dựa trên dữ liệu thực tế trở nên khả thi và chính xác hơn. Sự thay đổi này không đơn thuần là kỹ thuật tính thuế, mà là sự thay đổi về tư duy quản lý - từ ước lượng sang dữ liệu, từ quản lý theo cảm tính sang quản lý bằng công nghệ.

Một hộ kinh doanh ở phường Tuy Hòa nộp thuế theo phương pháp kê khai, kết nối hóa đơn điện tử với máy tính tiền.

Chuyển sang nộp thuế theo phương pháp kê khai, hộ kinh doanh được khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử, kết nối máy tính tiền, để mọi giao dịch đều được ghi nhận minh bạch. Khi đó, Nhà nước có căn cứ xác thực để quản lý, còn người kinh doanh cũng có cơ sở rõ ràng để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Chuyển sang nộp thuế theo phương pháp kê khai cũng giúp hộ kinh doanh chủ động hơn trong việc xác định nghĩa vụ tài chính, đồng thời tạo cơ hội tiếp cận tín dụng, mở rộng quy mô. Khi có sổ sách, chứng từ rõ ràng, hộ kinh doanh dễ dàng chứng minh năng lực tài chính để vay vốn, tham gia chuỗi cung ứng, hoặc chuyển đổi lên doanh nghiệp khi đủ điều kiện.

Đối với Nhà nước, quản lý bằng kê khai không chỉ giúp chống thất thu, mà còn tạo nền tảng cho hệ thống thuế công bằng, minh bạch và bền vững. Khi mọi hoạt động kinh doanh được phản ánh bằng dữ liệu thực, cơ quan thuế có thể phân tích chính xác doanh thu, lợi nhuận và mức độ đóng góp của từng nhóm ngành, từng địa phương. Từ đó, chính sách thuế được hoạch định khoa học và phù hợp hơn.

Tất nhiên, bất kỳ sự thay đổi nào cũng đi kèm nỗi lo ban đầu. Với nhiều hộ kinh doanh nhỏ, nhất là ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, việc làm quen với kê khai điện tử, lưu trữ chứng từ hay sử dụng máy tính tiền không hề dễ dàng. Nếu không có hướng dẫn và hỗ trợ cụ thể, chính họ sẽ là những người chịu tác động đầu tiên trong quá trình chuyển đổi. Vì vậy, cùng với việc ban hành quy định mới, ngành thuế cần tăng cường tuyên truyền, tập huấn để người dân hiểu rõ lợi ích và biết cách thực hiện đúng. Hệ thống kê khai phải được thiết kế thân thiện, dễ sử dụng, phù hợp với trình độ của đa số hộ kinh doanh; chính sách hỗ trợ thiết bị, phần mềm cho hộ nhỏ lẻ cũng cần được tính đến. Và quan trọng hơn cả là tinh thần đồng hành, hướng dẫn tận tình, lấy hỗ trợ làm trọng thay vì xử phạt.

Khi đó, quá trình chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai sẽ không còn là gánh nặng, mà trở thành cơ hội để hộ kinh doanh tiếp cận cách quản lý chuyên nghiệp hơn. Đây cũng là nền tảng để từng bước xây dựng môi trường kinh doanh hiện đại, nơi cơ quan quản lý và người nộp thuế cùng hướng đến mục tiêu chung: một nền tài chính minh bạch, hiệu quả và bền vững.

Việt An