Ly cà phê và tấm lòng người Êđê

Trong một chuyến công tác đến buôn Găm (xã Krông Jing, huyện M Đ’rắk), chúng tôi được gia đình bà H’Dhia Byă (50 tuổi) mời uống cà phê theo cách nhà tự làm. Đưa khách xuống gian bếp nhỏ đang hừng hực khói lửa, bà H’Dhia giới thiệu về loại cà phê vối vừa hái từ rẫy về hong khô trên giàn bếp. Bà lấy một ít hạt bỏ vào chiếc nồi cũ đặt sẵn trên bếp. Mặc cho khói bếp làm mắt cay xè, bà H’Dhia vẫn luôn tay đảo đều. Khi vỏ cà phê chuyển sang màu đen, bà đổ ra chờ nguội rồi bỏ vào cối giã tách vỏ. Tiếp đến, bà cho mỡ gà, nhân cà phê vào chảo, rang cho đến khi dậy mùi thơm mới đổ ra giã. Trong lúc giã, bà H’Dhia nhờ con gái đun ấm nước sôi. Giã hơn 20 phút, hạt cà phê nát thành bột mịn. Bà cho bột cà phê vào phin, từ từ đổ nước sôi vào lọc lấy phần nước, rồi thêm ít đường khuấy đều. Kết thúc công đoạn chế biến, nữ gia chủ có một ly cà phê đen to thơm lừng đãi khách.

Gia đình bà H’ Dhia đãi khách bằng cà phê bên bếp lửa.

Nhấp ngụm cà phê, một chút đắng, ngọt, chua chua cùng mùi thơm ngào ngạt kích thích mọi giác quan khiến chúng tôi chỉ biết xuýt xoa. Bà H’Dhia cho biết, không có công thức cố định nào về thời gian rang, giã cà phê. Tất cả đều phụ thuộc vào con mắt, cảm tính của người chế biến. Người có kinh nghiệm sẽ tự cảm nhận được độ chín, mịn của hạt cà phê… Nên cũng hạt cà phê, bếp lửa, cối giã đó, mỗi người chế biến lại tạo ra hương vị khác nhau.

Hạt cà phê hong trên giàn bếp.

Không riêng nhà bà H’Dhia mà hầu như người Êđê nào cũng có thói quen uống cà phê theo kiểu truyền thống. Cứ đến vụ thu hoạch, họ chọn một ít hạt cà phê to, chín mọng về phơi khô để dành uống cả năm. Mỗi lần họ chỉ rang một ít, uống hết lại làm tiếp mới giữ được hương vị cà phê. Buổi sáng lo cơm nước xong, bà H’Dhia không quên pha 1 ly cà phê lớn cho cả nhà uống lấy tinh thần cho ngày mới. Nhà bà hay uống cà phê vào buổi sáng, trưa, hiếm khi uống tối vì sợ “say”. Không chỉ để uống trong gia đình, cà phê còn là “đặc sản” đãi khách đến nhà. Dù khách xa lạ hay người thân quen, gia chủ đều niềm nở đón tiếp, pha ly cà phê mời khách. Sự chất phác, thân thiện của họ khiến chúng tôi - những lữ khách đường xa bịn rịn, khó quên...

Huỳnh Thủy