Những ưu điểm vượt trội của giống cà phê vối lai TRS1

Công trình nghiên cứu “Giống cà phê vối lai TRS1” của ThS. Đinh Thị Tiếu Oanh và cộng sự tại Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp (KHKTNLN) Tây Nguyên đã được trao giải Nhất Giải thưởng Sáng tạo Khoa học công nghệ Việt Nam năm 2023, nhờ tạo ra giống cà phê mới có năng suất cao, chất lượng tốt, có khả năng chống chịu sâu bệnh.

Giống cà phê vối lai TRS1 là sản phẩm hạt lai từ các dòng TR4, TR9, TR11, TR12. Các giống dùng làm bố mẹ để sản xuất hạt lai TRS1 có năng suất trung bình từ 4,2 - 7,3 tấn nhân/ha, tỷ lệ hạt trên sàng loại 1 đạt từ 73,5 - 98,8%, khối lượng 100 nhân từ 17,2 - 25,1 g và kháng bệnh gỉ sắt cao. Đây là nguồn giống cà phê vối tiềm năng và chủ lực cho tái canh, bởi các giống này vừa được nhân giống bằng phương pháp vô tính và là nguồn vật liệu bố mẹ để sản xuất hạt giống lai TRS1 hiện nay.

Theo TS. Trần Vinh, Quyền Viện trưởng Viện KHKTNLN Tây Nguyên, giống TRS1 là giống cà phê vối lai đầu tiên có năng suất và chất lượng cao, được tạo ra từ các dòng vô tính tốt. Việc nghiên cứu khả năng phối hợp chung các dòng vô tính để tạo ra con lai F1 là một bước đột phá mới, thay thế hoàn toàn các giống được trồng bằng hạt trước đây không qua chọn lọc, đặc biệt có thể thay thế giống ghép do đặc tính nổi trội về năng suất tính trong quần thể con lai. Giống TRS1 đã đáp ứng đủ nhu cầu trồng tái canh cà phê vối trong những năm qua, kịp thời thay thế các giống cũ năng suất chất lượng thấp giúp người sản xuất giảm chi phí đầu tư, thâm canh tăng năng suất và chất lượng, tăng hiệu quả kinh tế, thúc đẩy người trồng cà phê thay đổi phương thức canh tác theo hướng bền vững, thiên về chất lượng, an toàn sản phẩm, tạo được nguồn nguyên liệu cà phê chất lượng cao mang tính bền vững.

Cây cà phê giống TRS1.

Giống TRS1 có khả năng thích ứng tốt với điều kiện bất thuận do tính đa dạng của quần thể con lai, đặc biệt là giảm tỷ lệ nhiễm bệnh gỉ sắt đáng kể (tỷ lệ cây bị nhiễm bệnh nặng dưới 5%, trong khi giống cũ trồng bằng hạt có tỷ lệ nhiễm bệnh nặng trên 10%). Bệnh gỉ sắt là bệnh hại chính trên cây cà phê, gây ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng cà phê của các nước trên thế giới.

Giống cà phê vối TRS1 có năng suất cao, kích thước hạt cũng như các tính trạng nông học khác tốt hơn hẳn giống sản xuất đại trà (giống cũ trồng bằng hạt) tại các vùng sản xuất cà phê ở Tây Nguyên. Giống được trồng theo quy trình canh tác bền vững, chu kỳ kinh doanh có thể kéo dài sẽ tạo nên vùng nguyên liệu cà phê mới có tính bền vững cao. Giống cà phê vối lai TRS1 có thể ứng dụng thực tế và ổn định ở tất cả các vùng có điều kiện tự nhiên phù hợp với canh tác cà phê tại các tỉnh Tây Nguyên: các công ty cà phê, các trang trại và hộ nông dân trồng cà phê trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên.

Nông dân và các công ty/doanh nghiệp sản xuất có thể tự mua hạt giống để sản xuất cây giống theo quy trình hướng dẫn. Sử dụng cây giống thực sinh TRS1 giúp người sản xuất cà phê tiết kiệm chi phí đầu tư cây giống. Với đơn giá 4.000 đồng/cây giống TRS1 so với đơn giá 8.000 đồng/cây giống ghép thì giống TRS1 đã giúp giảm chi phí một nửa so với giống ghép. Trong giai đoạn 2018 – 2023, Viện KHKTNLN Tây Nguyên và các đơn vị đã sản xuất, cung cấp khoảng 54.650.000 cây giống TRS1 (tương đương trồng 49.680 ha), giúp nông dân tiết kiệm chi phí đầu tư cây giống khoảng 218 tỷ đồng cho tái canh trong 5 năm.

Về năng suất và chất lượng, cà phê giống TRS1 đạt trung bình 4,31 tấn nhân/ha, tăng so với giống đại trà trung bình 50,2% trong cùng điều kiện sản xuất. Khối lượng 100 nhân trung bình đạt 19,1g, tăng so với giống đại trà trung bình 25,4%; hạt trên sàng 16 (loại hạt R1) đạt trung bình 85,3%, tăng 27,7% so với giống đại trà.

Có thể nói, giống cà phê vối lai TRS1 có năng suất cao, chất lượng cao, có khả năng thích ứng tốt với điều kiện sản xuất cà phê tại Tây Nguyên, là sản phẩm chủ lực đáp ứng nhu cầu tái canh và phát triển bền vững vùng nguyên liệu cà phê, góp phần tăng giá trị, tính cạnh tranh mặt hàng cà phê Việt Nam trên thị trường thế giới.

Đoàn Văn Thanh