Mái trường của những vị tướng

Ở Huế hiện nay còn lưu dấu di tích một mái trường “đặc biệt”, có đóng góp rất lớn trong việc đào tạo đội ngũ cán bộ quân sự cho Quân đội ta từ những ngày đầu Cách mạng Tháng Tám - 1945. Đó là Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế. Đặc biệt ở chỗ, trường không nằm trong hệ thống các trường đào tạo cán bộ quân sự của cách mạng, mà do Chính phủ Trần Trọng Kim thành lập. Trường chỉ tồn tại đúng 2 tháng (16-6-1945 –14-8-1945) và đào tạo đúng một khóa với 43 học viên. Thế nhưng, ngôi trường và khóa học viên đặc biệt này đã đóng góp cho Quân đội ta một đội ngũ tướng lĩnh nổi tiếng trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ.

Di tích hiện tại của Trường TNTT Huế.

Theo lịch sử cách mạng Thừa Thiên - Huế, sau sự kiện Nhật đảo chính Pháp (ngày 9-3-1945), ngày 17-4-1945, Chính phủ thân Nhật Trần Trọng Kim được thành lập, với nội các gồm 10 bộ; trong đó có Bộ Thanh Niên do luật sư Phan Anh làm Bộ trưởng  và ông Tạ Quang Bửu làm “Đặc vụ ủy viên”. Xuất thân là hai nhà trí thức yêu nước, luật sư Phan Anh và giáo sư Tạ Quang Bửu đã xúc tiến thành lập một lớp đào tạo cán bộ chỉ huy quân sự cho đất nước. Nhưng để tránh sự nhòm ngó của quân đội Nhật và những thành phần chống cộng trong Chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim, trường không lấy tên quân sự mà chỉ đơn thuần là Trường Thanh niên Tiền tuyến. Ngày 16-6-1945, Chính phủ Trần Trọng Kim ra Sắc lệnh số 15 thành lập Trường và khai giảng vào ngày 2-7-1945 với 47 người, trong đó có 4 giáo viên và 43 học viên. Luật sư Phan Anh đã mời ông Phan Tử Lăng làm Hiệu trưởng. Ông Phan Tử Lăng cũng là một trí thức yêu nước, lúc đó là Chỉ huy trưởng Bảo an binh, có trách nhiệm giữ gìn trật tự an ninh cho cố đô Huế . 43 học viên được tuyển vào trường từ nhiều nguồn khác nhau, nhưng đều qua sự lựa chọn cẩn thận của hai nhà sáng lập trường là Luật sư Phan Anh và giáo sư Tạ Quang Bửu. Tuy xuất thân từ những tầng lớp xã hội khác nhau, nhưng các học viên đều là những thanh niên trí thức, giàu lòng yêu nước, có cảm tình với Việt Minh; trong đó có những thanh niên là con của các quý tộc, quan lại,  đại thần triều Nguyễn như: Tôn Thất Hoàng (con của Thượng thư Tôn Thất Quảng), Đặng Văn Việt (thân phụ làm Tổng đốc Nghệ An, từng ba lần giữ chức Thượng thư), Võ Sum (con Quan Án sát Võ Chuẩn), Lê Thiệu Huy (con trai cụ Lê Thước, giải nguyên Hán học), Hoàng Xuân Bình (em ruột giáo sư Hoàng Xuân Hãn), Nguyễn Thế Lương (con của một nhà thầu khoán)... Địa điểm đặt Trường Thanh niên Tiền tuyến là một ngôi nhà ngói cũ của trại lính hộ thành xưa trước cửa Quảng Đức (nay là Trụ sở Trung tâm công viên cây xanh TP. Huế). Trường được tổ chức theo lối tự quản, việc ăn ở, bếp núc…học viên phải tự lo. Chương trình đào tạo của trường ngoài sử dụng vũ khí, kỹ chiến thuật cá nhân, chỉ huy cấp phân đội, đại đội…Luật sư Phan Anh và giáo sư Tạ Quang Bửu còn dịch Binh pháp Tôn Tử đưa vào giảng dạy. Tuy bề ngoài là trường của Chính phủ Trần Trọng Kim, nhưng bên trong là nơi đào tạo các cán bộ quân sự để phục vụ cho sự nghiệp giải phóng dân tộc của Đảng ta. Học viên của  trường đã đóng góp tích cực ngay từ phút mở màn của cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền và bảo vệ chính quyền Cách mạng ở Thừa Thiên-Huế dưới  sự lãnh đạo của Tỉnh ủy Thừa Thiên-Huế, như: treo cờ đỏ sao vàng trên Kỳ đài Huế ngày 22-8-1945; tổ chức bảo vệ trật tự  cuộc mít tinh chào mừng khởi nghĩa thắng lợi, ra mắt Ủy ban Nhân dân Cách mạng Trung bộ và Ủy ban Nhân dân Cách mạng Thừa Thiên Huế, lễ thoái vị của vua Bảo Đại; tước vũ khí các lực lượng vũ trang của chính quyền cũ, bắt giữ một số đối tượng nguy hiểm có âm mưu phá hoại cách mạng; hộ tống cố vấn Vĩnh Thụy ra Hà Nội; xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng, thành lập 25 trung đội Giải phóng quân đầu tiên của Thừa Thiên-Huế, (trong đó các học viên trường Thanh niên Tiền tuyến đều được phân công làm trung đội trưởng); tổ chức các đơn vị Nam Tiến chi viện cho các mặt trận miền Nam; chi viện cho mặt trận Lào…

Cách mạng Tháng Tám thành công, các học viên của Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế cũng chấm dứt khóa học, theo tiếng gọi thiêng liêng của đất nước tham gia trên khắp các mặt trận. Họ đã đem kiến thức từ mái trường “đặc biệt” ấy phục vụ quân đội cách mạng và trở thành những chỉ huy lừng danh trên các mặt trận trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ.  Hai ông Phan Anh và Tạ Quang Bửu là người tổ chức chỉ đạo học sinh, hướng họ về với cách mạng, đã lần lượt trở thành hai Bộ trưởng Bộ Quốc phòng nước ta. Trong số các học viên đã có 8 người mang quân hàm cấp tướng, 10 người mang hàm đại tá và các học hàm khác giảng dạy trong các trường quân sự của nước ta như:  Trung tướng Cao Văn Khánh - Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam (QĐNDVN); thiếu tướng  Nguyễn Thế Lâm (Nguyễn Kèn), Tư lệnh bộ đội tăng - thiết giáp; thiếu tướng Cao Pha - Phó Tư lệnh bộ đội đặc công; các thiếu tướng Mai Xuân Tần-Đại đoàn trưởng Đại đoàn quân Tiên Phong, Võ Quang Hồ - Cục Phó Cục tác chiến Bộ Tổng Tham mưu QĐNDVN, Đoàn Huyên – Tư Lệnh Bộ đội Phòng không, Phan Hàm – Cục Tác chiến Bộ Tổng tham mưu, Đào Hữu Liêu – Phó Chủ nhiệm Tổng cục Kinh tế Bộ Quốc phòng. Và nhiều đại tá nổi tiếng như: Phan Tử Lăng – Cục trưởng Cục Quân chính, Đặng Việt Châu – Trung đoàn trưởng Trung đoàn 74 được mệnh danh là “Con hùm xám đường số 4”…

Thời gian đi qua, những học viên năm xưa của Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế, những vị tướng, tá tài danh của Quân đội ta bây giờ người còn, người mất. Trong cuộc gặp mặt của các học viên Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế được tổ chức vào tháng 8-2010, chỉ còn lại 5 người là đại tá Lâm Quang Minh (từ Đà Nẵng), “con hùm xám đường số 4” Đặng Văn Việt, GS. Lê Quang Long, Đại tá Phan Viên (từ Hà Nội), PGS. Tôn Thất Hoàng (từ TP. Hồ Chí Minh). Hiện nay, tỉnh Thừa Thiên - Huế đang hoàn tất hồ sơ để đề nghị công nhận Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế là Di tích lịch sử cách mạng cấp quốc gia. Còn với người dân Huế khi nhắc đến ngôi trường này đều gọi đó là “mái trường của những vị tướng”.