Giữ gìn bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch cộng đồng

Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (Chương trình 1719) đang được triển khai sâu rộng trên địa bàn tỉnh, hướng tới thu hẹp khoảng cách phát triển, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân.

Trong đó, việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống được xác định là động lực quan trọng giúp khôi phục di sản, hình thành sản phẩm du lịch cộng đồng và mở rộng sinh kế bền vững.

Nỗ lực bảo tồn văn hóa

Thời gian qua, các xã miền núi có thực hiện Chương trình 1719 đã rà soát, lập danh mục những loại hình văn hóa tiêu biểu như nghi lễ truyền thống, không gian cồng chiêng, nghệ thuật trình diễn dân gian, nghề thủ công và sinh hoạt cộng đồng.

Công tác tư liệu hóa (ghi chép, ghi hình, số hóa) được đẩy mạnh nhằm lưu giữ di sản một cách bền vững, đồng thời tạo nguồn dữ liệu quan trọng cho phát triển du lịch. Các già làng, nghệ nhân lớn tuổi được mời truyền dạy cho lớp trẻ, góp phần duy trì lực lượng kế cận và nuôi dưỡng niềm tự hào về bản sắc dân tộc.

Biểu diễn nghệ thuật Trống đôi, cồng ba, chiêng năm ở thôn Xí Thoại, xã Xuân Lãnh.

Tại xã Sông Hinh, nhiều nghi lễ đặc sắc của người Ê Đê như lễ cúng bến nước, cúng đầu làng, cúng đeo vòng, lễ trưởng thành… được gìn giữ và phục dựng. Già làng Ma Trút cho biết, đây là những nghi lễ thể hiện sức mạnh cộng đồng, sự gắn kết buôn làng và khát vọng phát triển. Chính vì vậy, cộng đồng ở đây luôn gìn giữ và trao truyền cho các thế hệ sau.

Theo Chủ tịch UBND xã Sông Hinh Nguyễn Chí Hiền, dù còn nhiều khó khăn, địa phương luôn ưu tiên nguồn lực để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Thời gian tới, xã tiếp tục triển khai Đề án bảo tồn di sản văn hóa các dân tộc trên địa bàn, chú trọng tuyên truyền, nâng cao nhận thức trong cộng đồng; ưu tiên kinh phí phục dựng một số lễ hội tiêu biểu của người Ê Đê; bảo tồn nhạc cụ, làn điệu dân ca và các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào.

Tại xã Đồng Xuân, nhiều lễ hội truyền thống cũng đã được khôi phục, nổi bật là Lễ hội Trống đôi, cồng ba, chiêng năm”, tạo điểm nhấn đặc sắc trong đời sống văn hóa của người dân địa phương. Chủ tịch UBND xã Đồng Xuân Huỳnh Tuấn Ân cho biết: “Xã xác định việc bảo tồn văn hóa phải đi đôi với nâng cao đời sống người dân. Do đó, bên cạnh khôi phục các lễ hội, địa phương tập trung hỗ trợ nghệ nhân truyền dạy cho thế hệ trẻ; đồng thời xây dựng các sản phẩm văn hóa đặc trưng nhằm phục vụ phát triển du lịch trong tương lai”.

Hướng đến phát triển du lịch cộng đồng 

Những nỗ lực bảo tồn văn hóa vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi không chỉ giúp khôi phục bản sắc mà còn mở ra hướng đi mới cho phát triển du lịch cộng đồng nơi đây. 

Người dân buôn Lê Diêm (xã Sông Hinh) xây dựng nhà theo lối truyền thống của người Ê Đê để phát triển du lịch.

Tại xã Sông Hinh, hiện đồng bào Ê Đê đang lưu giữ kho tàng văn hóa phong phú: nhà dài, cồng chiêng, ẩm thực bản địa, dệt thổ cẩm, đan lát, ủ rượu… Đây là nguồn tài nguyên quan trọng để hình thành các sản phẩm du lịch cộng đồng bền vững.

Chủ tịch UBND xã Sông Hinh Nguyễn Chí Hiền cho biết: “Với 20 dân tộc cùng sinh sống, địa phương định hướng bảo tồn không gian văn hóa buôn làng, phục dựng không gian văn hóa cồng chiêng và huy động nguồn lực để phát triển du lịch cộng đồng một cách bền vững. Hiện UBND xã Sông Hinh đang xây dựng bộ thuyết minh điểm đến, phát triển sản phẩm OCOP đặc trưng, mở lớp hướng dẫn kỹ năng du lịch cho người dân”.

Tại xã Xuân Lãnh, di sản “Trống đôi, cồng ba, chiêng năm”, được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2016, tiếp tục được bảo tồn hiệu quả thông qua Tổ du lịch cộng đồng thôn Xí Thoại. Thôn duy trì các đội cồng chiêng, nghề dệt thổ cẩm và dịch vụ ẩm thực, biểu diễn văn hóa phục vụ du khách.

Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Xí Thoại Lê Văn Khương cho biết: “Nhờ được hỗ trợ về hạ tầng và đào tạo kỹ năng du lịch, người dân đã mạnh dạn tham gia hoạt động du lịch cộng đồng, thu nhập tăng lên, ý thức gìn giữ di sản và bảo vệ môi trường cũng được nâng cao rõ rệt”.

Hiện các địa phương mong muốn tỉnh tiếp tục hỗ trợ kinh phí, trang thiết bị phục vụ bảo tồn lễ hội và nghề truyền thống; tăng cường tư liệu hóa bằng công nghệ số, tổ chức truyền dạy; xây dựng nhiều mô hình du lịch cộng đồng mẫu; mở rộng tập huấn kỹ năng: đón tiếp, chế biến ẩm thực, làm đồ lưu niệm, quảng bá số, quản lý dịch vụ… Đồng thời, cần kết nối các xã thành cụm tuyến du lịch; hỗ trợ nghệ nhân và nhóm cộng đồng về vốn, không gian trưng bày sản phẩm; gắn bảo tồn văn hóa với thích ứng biến đổi khí hậu, nhất là tại các xã thường xuyên chịu thiên tai.

Thùy Thảo