Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV

Hoàn thiện hệ sinh thái thương mại điện tử an toàn, minh bạch

Chiều 13/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Thương mại điện tử.

Tham gia đóng góp ý kiến thảo luận, nhiều đại biểu tập trung phân tích những bất cập trong quản lý hoạt động livestream bán hàng, đồng thời đề xuất bổ sung cơ chế bảo vệ trẻ em và hoàn thiện hệ sinh thái thương mại điện tử an toàn, minh bạch.

Làm rõ trách nhiệm trong hoạt động livestream bán hàng

Theo ý kiến các đại biểu, hoạt động livestream bán hàng phát triển với tốc độ rất nhanh, kéo theo nhiều vấn đề phát sinh như quảng cáo sai sự thật, thổi phồng công dụng sản phẩm, sử dụng tương tác “ảo” để tạo niềm tin giả tạo, hoặc bán hàng kém chất lượng.

Mặc dù dự thảo luật đã xác định trách nhiệm của ba chủ thể chính gồm người bán, người livestream và nền tảng, song khi đối chiếu với thực tiễn, vẫn còn những khoảng trống cần được hoàn thiện.

Đại biểu cho rằng nghĩa vụ “không cung cấp thông tin gian dối” trong dự thảo vẫn mang tính nguyên tắc, chưa làm rõ được phương thức kiểm soát trước khi phát trực tiếp đối với các sản phẩm tác động đến sức khỏe cộng đồng.

Ngoài ra, quy định lưu trữ dữ liệu livestream tối thiểu một năm có thể chưa đủ đáp ứng trong những trường hợp tranh chấp kéo dài, trong khi dự thảo cũng chưa đề cập rõ quyền tiếp cận bản ghi của người tiêu dùng cũng như trách nhiệm cung cấp bản ghi theo yêu cầu của cơ quan quản lý.

Cùng với đó, các đại biểu nhận xét rằng dự thảo chưa có cơ chế xử lý riêng đối với hành vi người livestream trình bày vượt quá nội dung quảng cáo đã được xác nhận. Bên cạnh đó, nền tảng thương mại điện tử hiện mới chủ yếu chịu trách nhiệm gỡ bỏ nội dung vi phạm mà chưa có quy định cụ thể về minh bạch thuật toán đề xuất - một yếu tố tác động lớn đến hành vi mua hàng của người xem.

Đại biểu tham dự phiên làm việc. Ảnh: quochoi.vn

Từ những bất cập trên, các đại biểu cho rằng cần nghiên cứu bổ sung cơ chế kiểm soát trước đối với các phiên livestream quảng cáo sản phẩm nhạy cảm như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm.

Việc kéo dài thời gian lưu trữ dữ liệu livestream lên hai năm cũng được đề nghị để phù hợp hơn với thực tế tranh chấp. Song song với đó, các nền tảng được khuyến nghị minh bạch hơn về tiêu chí hiển thị livestream và có biện pháp phát hiện, cảnh báo khi xuất hiện các dấu hiệu tương tác bất thường. 

Một số đại biểu còn cho rằng yêu cầu lưu trữ toàn bộ dữ liệu của tất cả các phiên livestream sẽ tạo gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp, vì vậy cần xem xét lưu trữ có chọn lọc hoặc cho phép sử dụng bản ghi tóm tắt. Trên cơ sở đó, trách nhiệm của từng chủ thể trong hoạt động livestream bán hàng cần được quy định rõ ràng nhằm tránh tình trạng áp đặt nghĩa vụ vượt quá khả năng của mỗi bên.

Tăng cường bảo vệ trẻ em và đảm bảo an toàn thương mại điện tử

Bên cạnh nội dung quản lý livestream bán hàng, các đại biểu đặc biệt quan tâm đến vấn đề bảo vệ trẻ em trên môi trường số. Theo phân tích của các đại biểu, trẻ em hiện tiếp cận Internet và các nền tảng trực tuyến rất dễ dàng, trong đó bao gồm cả các phiên livestream bán hàng. Việc chưa có cơ chế phân loại độ tuổi hoặc cảnh báo nội dung khiến trẻ có thể tiếp xúc với các sản phẩm, thông tin không phù hợp và thậm chí bị tác động bởi thuật toán gợi ý.

Quang cảnh phiên làm việc. Ảnh: quochoi.vn

Từ thực tế này, đại biểu cho rằng cần bổ sung quy định riêng về trách nhiệm bảo vệ trẻ em trong thương mại điện tử. Theo hướng này, tài khoản trẻ em phải được mặc định ở chế độ an toàn, không bị cá nhân hóa nội dung theo thuật toán; đồng thời các phiên livestream liên quan đến sản phẩm không phù hợp phải được phân loại độ tuổi rõ ràng và hiển thị cảnh báo. Khi phát hiện nội dung gây hại, nền tảng phải phối hợp với cơ quan quản lý để gỡ bỏ kịp thời, bảo đảm môi trường trực tuyến lành mạnh cho trẻ em và trẻ vị thành niên.

Ngoài ra, một số ý kiến cho rằng thương mại điện tử ngày nay không chỉ là một ngành kinh doanh, mà còn là hạ tầng của nền kinh tế số. Do đó, các quy định liên quan đến xác thực dữ liệu người dùng, lưu trữ hay mô tả thuật toán cần được thiết kế thận trọng, tránh yêu cầu doanh nghiệp tiết lộ bí mật kinh doanh hoặc tạo ra xung đột với Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân. Việc quy định nguyên tắc tối thiểu hóa dữ liệu, chỉ thu thập và chia sẻ dữ liệu khi thực sự cần thiết và có căn cứ pháp luật rõ ràng, được xem là hướng đi phù hợp…

* Cũng trong phiên làm việc chiều nay, Quốc hội biểu quyết thông qua Nghị quyết về dự toán ngân sách nhà nước năm 2026, với 88,4% đại biểu tham gia biểu quyết tán thành.

Lan Anh (tổng hợp)